كاربرد مواد قابل بازیافت درصنعت خودرو

P O U R I A

مدیر مهندسی شیمی مدیر تالار گفتگوی آزاد
مدیر تالار
در دهه 60 و 70 میلادی مواد طبیعی مورد استفاده در صنعت خودرو تقریباً به طور كامل با مواد سنتزی جایگزین شدند ولی به تازگی این صنعت، رویكرد جدید به مواد طبیعی داشته است. به كارگیری مواد قابل بازیافت از دهه 1990 مورد توجه قرار گرفته است. یكی از دلایل عمده این مساله، رشد آگاهی مردم و توجه به مسایل زیست محیطی است كه در عبارت هایی همانند "حفظ منابع"، " كاهش انتشار دی اكسید كربن" و" بازیافت " انعكاس داشته است. علاوه بر استفاده از سوخت های جایگزین (الكل های طبیعی همانند اتانول و متانول در برزیل و یا بیودیزل ماده ای مشتق شده از روغن شلغم در كشورهای اروپایی) و روغن های طبیعی (برای سیستم های هیدرلیك و روانسازی )، به كارگیری الیاف طبیعی به عنوان مواد عایق ساز و ضربه گیر یا به عنوان پركننده و تقویت كننده در مواد پلیمری نقش مهمی در راستای حفظ محیط در ساخت تزئینات داخلی خودروهای سواری واتاق وانت و كامیون های كوچك به كار گرفته می شوند. علاوه بر ساخت قطعاتی همانند پانل تودری، داشبورد و كنسول خودروها، الیاف گیاهی به طور گسترده ای در عایق های حرارتی و صوتی به كار می روند. این مواد عایق ساز كه معمولاً از الیاف كتان بازیافتی صنعت نساجی تولید می شوند، حاوی حدود 80 درصد وزنی الیاف هستند. در برزیل، این قطعات از مخلوط كردن ضایعات كیسه های كنفی قهوه و كیسه های پلی پروپیلنی ساخته می شوند. به این ترتیب مشاهده می شود كه گاهی اوقات مواد بازیافتی را می توان در كاربردهای پیشرفته نیز به كارگرفت. یكی دیگر از كاربردهای شناخته شده الیاف گیاهی، ساخت تشك صندلی با استفاده از الیاف نارگیل و لاستیك خام طبیعی است. قابلیت الیاف گیاهی در جذب آب به مقدار زیاد، راحتی این صندلی ها را تا حدی افزایش می دهد كه دستیابی به آن با مواد سنتزی ممكن نیست، به غیر از این موارد در سال های اخیر كاربرد جدیدی برای این مواد شناخته شده است. با ساخت صفحات تودری مرسدس بنز كلاس E یك گام مهم به سوی كاربردهای پیشرفته تر و با كارایی بالاتر برداشته شد. مواد ساخته شده با الیاف چوب این صفحات با اپوكسی تقویت شده با مت كتان / سیسال جایگزین شد. به این ترتیب وزن حدود 20 درصد كاهش پیدا كرده و ویژگی های مكانیكی مهم برای حفظ جان سرنشینان هنگام تصادف بهبود یافت. علاوه بر این كه ماده كتان/ سیسال را می توان به شكل های سه بعدی پیچیده قالب گیری كرد كه این قابلیت برای ساخت صفحات تودری بسیار مناسب است.


كامپوزیت های الیاف گیاهی

شكل 2 گروه بندی الیاف سلولزی را نشان می دهد. كتان، سیسال، كنف هندی، و نارگیل كه به راحتی در دسترسند و بهای نسبتاً كمی دارند، مهم ترین منابع تهیه الیاف گیاهی هستند. در اروپا هنوز هم مهم ترین نوع الیاف گیاهی از نظر تجاری، الیاف كتان است. اگرجه زمانی محصولات جانبی صنعت نساجی- به علت ارزانی- به كار گرفته می شدند اما امروزه الیاف گیاهی از گیاهانی تهیه می شوند كه به طور ویزه به این منظور كشت می شوند. در سال های اخیر كشت كنف دراروپا دوباره احیا شده است. كنف نقطه تسلیم بالاتری دارد و نسبت به كتان الیاف قوی تری تولید می كند، اما از آنجایی كه هنوز به قدر كافی پیشرفت نداشته است الیاف كتان همچنان مهم ترین نوع الیاف باقی مانده است. علاوه بر الیاف، زمینه نیز اثر بسزایی بر ویژگی های یك تركیب دارد. برای تولید قطعات داخلی خودرو و مواد عایق ساز و ضربه گیر، پلیمرهای گرماسختی هم چون رزین فنلیك به همراه كتان یا الیاف مشابه به كار گرفته می شوند. موادی كه با چسب های گرما سخت متداول هم چون اپوكسی یا رزین فنلیك تولید می شوند، شرایط كاربردهای پیشرفته تر را نیزبرآورده می سازند. این مواد ویژگی های مكانیكی- به ویژه استحكام و سفتی- لازم برای چنین كاربردهایی را با هزینه قابل قبولی فراهم می كنند.

Image02.jpg

در مقایسه با تركیب های پایه پلیمری گرما نرم همچون پلی پروپیلن، تركیب های گرماسخت پایداری حرارتی عالی و جذب آب كم تری دارند. با این حال انتظار می رود تمایل به استفاده از مواد قابل باز یافت منجربه جایگزینی رزین های گرماسخت با پلیمرهای گرما ترم شود.از نظر زیست محیطی، جایگزینی الیاف سنتزی با الیاف طبیعی و كاهش اثرات مخرب مواد سنتزی بر طبیعت، در مراحل اولیه است. فشارهای موجود برای كاهش انتشار گازهای آلاینده ای كه منجر به اثر گلخانه ای می شوند همچون دی اكسید كربن و افزایش آگاهی مردم از محدودیت منابع فسیلی انرژی، عوامل اصلی گسترش مواد نوینی هستند كه تماماً از منابع تجدید پذیر ساخته می شوند. نمونه هایی از پلیمرهای مشتق شده از مواد خام تجدید پذیر پلی آمید 11(11 PA) است. این پلیمر- با پایه روغن كرچك- ویژگی های منحصر به فردی دارد كه آن را به ویژه برای ساخت لوله های انعطاف پذیر سیستم ترمز یا سیستم سوخت رسانی خودرو مناسب می سازد. اما موادی كه تا كنون ساخته شده اند (به عنوان مثال نشاسته،سلولز و شكر) شرایط و نیازهای و كاربردهای خودرویی را برآورده نمی سازند. كامپوزیت های طبیعی، جدای از روشهای شناخته شده ای همانند دفن زباله، سوزاندن و بازیافت آن، راه جدیدی برای حل مشكل زباله های صنعتی فراهم می كنند كه تجزیه بیولوژیكی است. نمونه هایی از این مواد هم اكنون در صنایع دیگر به كارمی روند و تحت بررسی هستند ولی برای كاربردهای خودرویی، هنوز با ویژگی ها و بهای قابل قبولی در دسترس نیستند.
 

P O U R I A

مدیر مهندسی شیمی مدیر تالار گفتگوی آزاد
مدیر تالار
روش های سوخت
شكل 3 فرایندهای اصلی تولید كامپوزیت های الیاف گیاهی رانشان می دهد.بی شك مهم ترین فن آوری در این زمینه، قالب گیری فشاری است. نسخه های گوناگون این فرایند كه جزئیاتی متفاوت- با توجه به شركت ارایه كننده آن- دارند، برای ساخت قطعه از الیاف طبیعی مناسبند. تفاوت عمده این روش ها، با هم، نحوه تركیب الیاف و پلیمر و قالب گیری آنهاست. دربعضی از فرایندها یك پلیمر از پیش ذوب شده به كار گرفته می شود (فن آوری اكسپرس). برخی از آنها از الیاف پلیمری استفاده می كنند كه قبل از فرایند قالب گیری با الیاف گیاهی به صورت یك مت هیبریدی تركیب می شوند و در دیگر روش ها، پودر پلیمر قبل از قالب گیری با مت الیاف گیاهی تركیب می شود. از آنجا كه تقریباً در تمام روش ها مت الیاف به كارگرفته می شود، تهیه مت از الیاف، نكته كلیدی این فن آوری است.

Image03.jpg
 

P O U R I A

مدیر مهندسی شیمی مدیر تالار گفتگوی آزاد
مدیر تالار
ویژگی های كامپوزیت های الیاف گیاهی به طور مستقیم به نوع الیاف وابسته است. علاوه بر آن، نوع زمینه، درصد نسبی الیاف و زمینه و روش های ساخت نیز اثر قابل توجهی بر ویژگی ها دارند. شكل 4 منحنی های تنش- كرنش به دست آمده از آزمایش خمش را برای كامپوزیت های ساخته شده از انواع گوناگون الیاف گیاهی نشان می دهد. تفاوت های موجود در رفتار تغییر شكل این مواد قابل توجه است. بعضی از تركیبات الیاف كتان، از نظر سفتی با الیاف شیشه معمولی قابل مقایسه اند. نمودار استحكام كششی- مقاومت به ضربه (شكل 5) مقایسه ای دارد بین رفتار یك نوع كامپوزیت الیاف شیشه و یك كامپوزیت پلی پروپیلن/ الیاف كتان در مراحل مختلف ساخت از روش GMT /NMT. در فرایند توسعه این محصول،NMT اصلاح شده و در نهایت از نظر كارایی به GMT نزدیك شد. با این وجود، محصول نهایی تحت شرایط ویژه ساخته شد و تفاوت های اساسی بین NMT وGMT به ویژه از نظر رفتار ضربه ای همچنان باقی مانده است.

image04.jpg

image05.jpg

 

P O U R I A

مدیر مهندسی شیمی مدیر تالار گفتگوی آزاد
مدیر تالار
یكی از ویژگی های الیاف گیاهی، توانایی آنها در جذب و حفظ رطوبت است. این ویژگی در ساخت تشك صندلی بسیار مطلوب است ولی در دیگر كاربردها باید از وقوع آن جلوگیری كرد. این امر دلیل اصلی محدودیت كاربرد الیاف گیاهی در بخش های بیرونی خودرو است.
با كنترل دقیق نسبت تركیب اجزای كامپوزیت و بهینه سازی فرایند ساخت می تواند جذب آب آن را تا سطحی مشابه كامپوزیت های الیاف شیشه كاهش داد (شكل 6). این مساله طیف گسترده ای از كاربردهای نوین را فراهم كرده و به كارگیری الیاف طبیعی در بخش های بیرونی خودرو را نیز امكان پذیر می سازد. در این كاربردها باید از تجزیه كنترل شده كامپوزیت به وسیله باكتری ها و قارچ ها نیز جلوگیری شود.
یكی از مشكلات عمده به كارگیری الیاف گیاهی، متغیر بودن كیفیت آنهاست. عوامل موثر بر كیفیت این الیاف عبارتند از جنس خاكی كه گیاه در آن رشد می كند، مقدار آبی كه در حین رشد دریافت می كند، سال كشت گیاه و از همه مهم تر روش تولید و فراوری الیاف. یك روش برای حل این مشكل، آمیختن الیاف به دست آمده از كشت های گوناگون برای ساخت قطعه است. مساله قابل توجه دیگر، جلوگیری از متصاعد شدن بوی نامطبوع یا گرد وغبار، از قطعات به كارگرفته شده در درون اتاق خودرو است. نشان داده شده است كه به كار گیری الیاف گیاهی از روش های استاندارد، از این نظر مشكلی ایجاد نخواهد كرد. معمولاً بهترین نتایج با به كارگیری الیاف گیاهی با كیفیت و رزین های گرماسخت متداول به دست می آیند. از نظر ایجاد گرد و غبار، این مواد اغلب بهتر از مواد سنتزی متداول هستند.

image06.jpg

معمولاً الیاف طبیعی را می توان تا دمای 230 درجه سانتی گراد فراوری كرد. این امر به كار گیری آنها را با بعضی از پلیمر ها یا روش های ساختی كه به دماهای بالاتر نیاز دارند، مشكل می سازد. به نظر می رسد، این مساله اصلی ترین كاستی این الیاف برای جایگزینی الیاف شیشه است.
 

P O U R I A

مدیر مهندسی شیمی مدیر تالار گفتگوی آزاد
مدیر تالار
ملاحضات
دلیل اصلی به كار گیری الیاف گیاهی (عایق سازی و ساخت آسترها با ضایعات كتان و قطعات خودرویی از الیاف چوب) از گذشته تا كنون، عمدتاً بهای كم این محصولات بوده است. بهبود ویژگی ها، این مواد را به عنوان موادی با كارایی هایی بسیار گران بهاتر مطرح ساخت. امكان طراحی و ساخت قطعات سبك با الیاف گیاهی اثبات شده بود (همانند صفحات تودری مرسدس بنز كلاس E)،اما از نظر امنیت جان سرنشینان خودرو، لازم بود تا رفتار ضربه ای الیاف بلند كتان به جای الیاف كوتاه چوب مورد توجه قرار گیرد.
شكل 7 استحكام الیاف گیاهی گوناگون را در مقایسه با شیشه نشان می دهد. به مقادیر ویژه استحكام توجه كنید. كاهش 15 درصدی وزن نسبت به مواد تقویت شده با الیاف شیشه را نمی توان نادیده گرفت. این امر مهم ترین عامل گسترش این كامپوزیت ها در آینده است.

image07.jpg
در بخش های تولید و مونتاژ كارخانه های ساخت كامپوزیت از الیاف شیشه، كه قطعات تحت عملیات پس از تولید (برش، سوراخكاری و اصلاح و ...) قرار می گیرند، كارگران به شدت از حساسیت های پوستی و بیماری های تنفسی ناشی از غبار این الیاف رنج می برند، به كار گیری الیاف های گیاهی، می تواند این مشكل را حل كند.

image08.jpg

شكل 8 چرخه حیات طبیعی و صنعتی قطعات تولید شده از منابع تجدید پذیر را نشان می دهد. از آنجایی كه انتشار دی اكسید كربن ناشی از سوزاندن ضایعات این محصولات، در مرحله فتوسنتز گیاه در حین رشد جبران می شود، موازنه كلی در این چرخه صفر است و بر اثر گلخانه ایی جو تاثیر نمی گذارد. این برتری های كامپوزیت های الیاف گیاهی نسبت به الیاف شیشه با بررسی و تحلیل چرخه حیات پلی پروپیلن تقویت شده با الیاف كتان، مشخص شده است. ساخت این محصولات از منابع تجدید پذیر به طور كامل، این برتری ها را بیشتر نمایان می كند.
در نهایت این كه، الیاف گیاهی از الیاف شیشه انعطاف پذیرترند و این مساله باعث می شود در فرایند باز یافت الیاف كم تر خرد شده و الیاف بلند تری به دست آید. در نتیجه ویژگی های مواد بازیافتی عالی است.


چشم انداز

گسترش كامپوزیت های الیاف طبیعی تازه آغاز شده است. گرچه جنبه های زیست محیطی به كارگیری این الیاف، نخستین دلیل توجه به كاربردهای صنعتی این مواد بود، كاربردهای آینده این الیاف بر پایه برتری ها و ویژگی های فنی آنها خواهد بود.
تلاش می شود كارایی این مواد افزایش یابد و فاصله آنها با مواد سنتزی بسیار كم تر شود. كشت الیاف برای اهداف صنعتی، توسعه روش های آماده سازی الیاف را تداوم بخشیده و روش های نوین ساخت، در آینده ویژگی های این الیاف را بیشتر بهبود خواهند داد. كارایی بالای الیاف گیاهی، جایگزینی الیاف شیشه را در سطح موادGMT برای محدوده گسترده ایی از كاربردها ممكن می سازد. امكان به كارگیری این الیاف در قطعات بیرونی خودرو، در آینده بسیار طرفدار خواهد داشت. برای بهره مندی كامل از برتری های این محصولات از نظر زیست محیطی، باید مواد زمینه ای با پایه تجدید پذیر نیز ساخته شوند. علاوه بر آن، الگو گرفتن از اصول طراحی طبیعت، نقش مهمی در كاربردهای صنعتی محصولات طبیعی ایفا كرده و علم بیونیك اهمیت خاصی پیدا خواهد كرد.
 

Similar threads

بالا