ژوت گیاهی است لیفی که از الیاف موجود در ساقه آن می توان در صنایع مختلف استفاده به عمل آورد. طبق بررسی های به عمل آمده توسط کندو kendu در سال 1951 مرکز اصلی این گیاه بخصوص گونه Corchorus Capsularia از هندوستان و برمه بوده ، لکن واویلف مرکز اصلی آن را به منطقه جنوب چین نسبت داده است. همچنین طبق بررسیهای این دانشمندان مرگز اولیه گونه Corchorus olitorius از آفریقا بوده که از آنجا به هند برده شده است. به طور کلی این گیاه از زمن های خیلی دور در آفریقا و آسیا کشت می شده.
چگونگی پیدایش و یا نامگذاری ژوت دقیقا مشخص نیست لکن این کلمه در باغ گیاهشناسی سیبپور sibpur که در نزدیک کلکته قرار دارد به وسیله باغبانان آنجا بکار رفته و احتمالا از کلمه هندی Jhout یا Jhut اقتباس گردیده است.
موارد استعمال ژوت:
الیاف ژوت از قسمت چوب ساقه و لایه آوند آبکش حاصل می شود. حدود 80 درصد این الیاف برای تهیه گونی، کیسه و سایر مواد مشابه و بقیه نیز در صنعت موکت بافی، تهیه طناب، نخ، پوشش کابل، پارچه های صافی، تودوزی کفش و پوتین و در کاغذ سازی بکار می رود.
مهمترین کشورهای تولید کننده آن در درجه اول پاکستان و هندوستان می باشندکه حدود 42 درصد تولید جهان مربوط به پاکستان و 39 درصد از آن هندوستان است. سایر کشور های تولید کننده ژوت عبارتنداز: برزیل، برمه، بنگلادش، پرو، تایلند، تایوان، چین، کامبوج، نپال، ویتنام جنوبی.
از نظر صادرات بزرگترین صادرکننده مواد خام آن در جهان کشور پاکستان است که نصف ژوت خام این کشور به ممالک مشترک المنافع اروپایی و اسکاندیناوی و حدود 10 درصد به آمریکا صادر می شود. کشور هند نیز صادرکننده مواد ساخته شده از ژوت می باشد.
مشخصات گیاهشناسی:
این گیاه دارای گونه های زیادی است که بطور وسیع در مناطق استوایی پراکنده هستند لکن فقط دو گونه آنها دارای اهمیت اقتصادی می باشند که ژوت مورد مصرف از لایه آوندهای آبکش آنها استخراج شده و این دو گونه عبارتند از:
الف) ژوت سفید Corchorus capsularia
ب) توساژوت Carchorus olitorius
که از تیره Tiliaceae می باشند و بیشتر در نواحی استوایی پراکنده و رشد می نمایند. هر دو گونه آن یکساله و هر یک دارای نژادهای مشخصی اند که از نظر شکل بوته، رنگ گلبرگ، رنگ پوست بذر، شکل برگها، میزان زودرسی و دیررسی، مقدار محصول، کیفیت الیاف و اندازه میوه، رنگ ساقه، ارتفاع بوته متفاوت می باشند.
فرق اصلی دو گونه فوق در اندازه و شکل میوه آنها است بطوریکه در اولی میوه ها کوچک و گرد و کپسولها چین دار بوده و قسمت بالا وکناره میوه ها صاف و از داخل به پنج قسمت شده، در صورتی که در دومی میوه ها بلند و استوانه ای، کپسولها برآمده و دارای نوک بلند می باشد که به 7 تا 8 سانتیمتر می رسند.
دانه ها در هر دو نوع به رنگ سبز تیره و مخروطی شکل می باشند. هر دو گونه دارای کپسولهایی 4 تا 5 خانه ای بوده که محتوای مقدار زیادی بذر به رنگ سبز تیره مخروطی شکل و کوچک می باشند.
برگهای گونه Corchorus capsularia دارای گلوکوزیدهای تلخ مزه ای به نام corchorin است، لکن گونهCarchorus olitorius دارای برگهای بدون مزه بوده و رود برگ آنها شفاف و زیر برگها زبر است.
الیاف حاصل از گونه Carchorus olitorius به رنگ زرد و متمایل به قرمز و سبز بوده و اکثرا ظریفتر، نرمتر، محکمتر و شفافتر از الیاف گونه دیگر است. کیفیت آن نیز بهتر بوده و بهای آن اندکی بیشتر می باشد.
رنگ الیاف گونه Corchorus capsularia سفید است که به همین دلیل به نام ژوت سفید معروف گردیده است. هرگاه هنگام تخمیر در آب، ترکیبات آهن به مقدار زیاد وجود داشته باشد رنگ الیاف تغییر کرده و ممکن است قهوه ای و یا سیاه رنگ گردد. ارتفاع بوته انواع ژوت بین 5/1 تا 5/4 متر متغیر است. الیاف آنها پس از تخمیر و پوسیدن (عمل پوسانیدن)به طول 5/1 تا 3 متر و به رنگ قهوه ای کم رنگ در می آید. مقاومت الیاف ژوت کمتر از الیاف کتان و شاهدانه بوده و در مقابل آب و رطوبت نیز حساس لیکن به سهولت رنگ پذیرند.
گونه های ژوت اصولا خودگشن بوده لکین در گونه Corchorus capsularia گاهی اوقات حدود 2 تا 5 درصد دگرگشنی روی داده در گونه Carchorus olitoriu این حالت به علت بزرگتر بودن گلها و به دلیل آنکه گلها بیشتر باز می شود به 13 درصد می رسد. عواملی مانند باد و حشرات در بارور کردن این گیاه دارای تاثیر بسیار زیادی می باشد.
آب و هوا:
ژوت برای رشد احتیاج به مناطقی دارد که دارای آب و هوای مرطوب، استوایی یا نیمه استوایی باشند. نواحیس تولید ژوت در جهان دارای عرض جغرافیایی 23 تا 30 درجه شمالی و طول 86 تا 92 درجه شرقی می باشد. در این نواحی به علت بالا بودن رطوبت نسبی که بین 65 تا 84 و حداکثر 95 درصد می باشد این گیاه بهتر رشد می نماید.
در اوایل دوره رشد، بخصوص در مرحله علفی بودن، این گیاه به آب زیادی نیاز دارد و در صورتی که در این مرحله مقدار ریزش باران به 300 میلی متر برسد این گیاه به رشد خود ادامه خواهد داد، در غیر این صورت احتیاج به آبیاری دارد.
حداقل درجه حرارت برای تولید جوانه و رشد اولیه این گیاه 15 درجه و مناسب ترین حرارت در تابستان 32 تا 38 درجه سانتیگراد است. گاهی اوقات این گیاه در برخی از مناطق گرم، حرارت تا 46 درجه را می تواند تحمل کند و حداقل درجه حرارت در مرحله رشد و حالت علفی بودن آن 18 درج است.
نوع C.capsularia در مقابل عوامل نامساعد مقاومتر از C.olitorius بوده و در ارتفاعات و مناطق پست و حتی شرایط غرقاب بهتر رشد می کند.
خاک:
این گیاه را می توان در انواع خاکها از قبیل رسی، رسی لومی، لومی شنی کشت کرد. شرط اولیه انتخاب خاک آنست دارای عمق کافی بوده، به اندازه کافی حاصلخیز باشد و از طرفی رطوبت را به مدت طولانی نگهداری نکند. بنابراین در صورتی که این گیاه در خاک های لومی کشت شود، نتیجه بهتری خواهد داد. ژوت در خاکهایی که pH آنها بین 5 تا 6/8 باشد رشد می نماید ولی بهترین pH برای رشد آن 6/6 تا 7 است.
مقاومت ژوت به نمک بستگی به انواع آن دارد C.capsularia در مقابل شوری مقاومت تر از C.olitorius است و در خاکهایی که حتی یک درصد نمک داشته باشند، رشد می نماید.
در خاکهای شنی در صورتی می توان این گیاه را کشت نمود و محصول کافی برداشت کرد که از کودهای فسفره و پتاسه و همچنین کودهای حیوانی پوسیده به اندازه کافی استفاده به عمل آمدهو آبیاری کافی نیز انجام شود در غیر این صورت این گیاه در خاکهای شنی رشد خوبی نخواهد داشت.
ژوت زمین را معمولا مدت 4 تا 5 ماه اشغال می نماید و در مناطقی که این گیاه کلشته می شود، کوتاه بودن دوره رشد آن، این امکان را می دهد که پس از برداشت ژوت، گیاه دیگری را در همان زمین بلافاصله کشت نمود. بنابراین در مناطقی که مقدار ریزش باران و درجه حرارت کافی باشد و ارتفاع منطقه نیز زیاد نباشد و آب کافی وجود داشته باشدگاهی اوقات می توان در یکسال 2 تا 3 محصول برداشت کرد.
وجود ژو.ت در تناوب سبب حاصلخیزی خاک و بهبود وضع فیزیکی آن شده، علف های هرز و بیماری های گیاهی نیز کاهش می یابد.
گونه C.capsularia زودتر کشت شده و زودتر نیز برداشت می گردد بنابراین پس از آن می توان برخی حبوبات مانند نخود فرنگی و عدس کشت کرد. در نواحی مرتفع که کاشت ژوت دیر انجام می شود، گیاهانی مانند سیب زمینی، گندم، خردل، جو و یولاف را به عنوان کشت دوم می نمایند. حتی در برخی از مناطق هندوستان و پاکستان پس از برداشت ژوت، کشت برنج انجام می شود. درچنین مناطقی برنج را پس از ژوت در ماه مرداد (اوت) نشا کرده و در ماههای آبان و آذر (نوامبر و دسامبر) برداشت می نمایند.
آماده سازی بستر بذر:
زمینی که در آن ژوت کشت می گردد بایستی به اندازه کافی نرم، قابل نفوذ و حاصلخیز باشد، از طرف دیگر بذر ژوت خیلی کوچک است و در صورتد که بستر بذر کاملا نرم نباشد، ریشه و ساقه اولیه بسهولت نمی توانند رشد نماید. در کشورهای تولیدکننده ژوت بخصوص هندوستان، در اوایل بهار زمین را به دفعات شخم عمیق زده تا ریشه اصلی آن بتواند تا عمق 80 سانتیمتری نفوذ نماید .
تعداد شخم گاهی اوقات به 5 تا 6 مرتبه می رسد تا در اثر اجرای این عملیات بقایای محصول قبل کاملا خرد شده ودر عمق مناسب خاک قرار گرفته و زمین نیز به اندازه کافی تسطیح گردد. پس از شخم زمین را 2 تا3 بار ماله می زنند تا کاملا صاف شود و کلوخ های باقی مانده خرد و نرم گردند.
مواد تقویت کننده مانند کود حیوانی را بایستی همراه با شخم در زمین پخش و در عمق مناسب خاک دفن نمود.
طبق بررسی های انجام شده توسط پاتل و گوش (1940) در هندوستان، اضافه کردن ازت به زمینی که ژوت کاشته شده به علت افزایش ارتفاع ساقه ها تاثیر زیادی در افزایش محصول و کیفیت الیاف داشته. همچنین طی سالهای1948 تا 1956 بررسیهای انجام شده در موسسه تحقیقات کشاورزی Barrackpore و Falta (هندوستان) نشان داده که افزایش 22 کیلوگرم نیتروژنه خالص در هکتار سبب افزایش عملکرد هر دو گونه از 186 کیلوگرم به 560 کیلوگرم و افزایش 45 کیلوگرم نیتروژنه خالص سبب اضافه محصول از 373 کیلوگرم به 747 کیلوگرم گردیده است.
بطور کلی نیتروژنه یکی از عناصر مهم تولید و افزایش عملکرد و کیفیت الیاف می باشد. لیکن مصرف بیش از اندازه آن سبب دیررسی گیاه خواهد شد.
مقدار فسفر، پتاس و نیتروژن مورد نیاز بستگی به شرایط خاک دارد و معمولا افزایش 20 تا 40 کیلوگرم اسید فسفریک (P2O5 ) و 80 تا 120 کیلوگرم پتاس (K2O) و 80 تا 120 کیلوگرم کود نیتروژنه (N) در هکتار مناسب ترین مقدار مورد نیاز بوده و سبب افزایش کیفیت و کمیت محصول درحد عالی خواهد شد از طرف دیگر فسفر سبب افزایش مقاومت گیاه در برابر ورس و افزایش کیفیت الیاف شده و پتاسیم اثر مستقیم روی کنترل بیماریها و افزایش عملکرد الیاف دارد.
عملیات کاشت بذر:
در کشورهایی که کشت وکار این گیاه متداول می باشد، کشت ژوت مستلزم کار بسیار زیادی است، به جز عملیات آماده کردن زمین که به وسیله ماشین و یا از وجود حیوانات استفاده می شود و بقیه کارها توسط کارگر و با دست صورت می گیرد و در این کشورها حدود 35 درصد کار برای کنترل علفهای هرز و تنک کردن، 35 درصد برای تخمیر و لیف کشی و بقیه برای عملیات آماده کردن زمین، کاشت و غیره صرف می شود ودر این کشورها طبق برآورد انجام شده هزینه تولید ژوت تقریبا دو برابر برنج است. به عنوان مثال 7/1 کارگر ساعت برای تهیه یک کیلو الیاف ژوت تخمیر شده بکار می رود، در صورتی که 5/0 کارگر ساعت کار برای تولید همان مقدار برنج صرف می شود.
پس از آنکه زمین مورد نظر کاملا آماده گردید بایستی نسبت به تعیین زمان کاشت بذر توجه کامل به عمل آید تا هم جوانه اولیه در زمان مناسب از نظر درجه حرارت و بارندگی به وجود آمده و رشد نماید و هم دوره رشد ژوت در مناسب ترین زمان به پایان رسیده و بتوان گیاه بعدی را در همان سال پس از برداشت ژوت کشت کرد.
مناسب ترین زمان کاشت گونه C.capsularia از حدود اواسط و یا اواخر بهمن ماه (فوریه) و C.olitorius در خرداد ماه و قبل از ریزش باران های موسمی باید انجام شود تا رشد گیاه بحد کامل رسیده و هنگام ریزش بارانهای موسمی ارتفاع آن یک متر باشد.(به علت حساسیت ژوت به آب زیاد و غرفاب)
بذر ژوت بسیار کوچک و ریز است و وزن هزار دانه آن در گونه های مختلف متفاوت است.
مقدار بذر مورد نیاز آن در گونه C.capsularia در شرایط متفاوت کاشت و محیط از 6 تا 12 کیلوگرم و در C.olitorius از 3 تا 8 کیلوگرم در هکتار تغییر می نماید. کاشت و عملیات آن معمولا بصورت دستپاش انجام شده و برای یکنواخت شدن کاشت، بذر را با شن مخلوط می کنند.گاهی اوقات بذر پاشی در داخل فاروهای (جویچه ها) که 3 تا 5 سانتیمتر عمق دارند انجام شده ، وقتی ارتفاع گیاه جوان به 7 تا 10 سانتیمتر رسید آنها را تنک کرده و بار دیگر نیز زمانی که ارتفاع آنها به 14 تا 15 سانتیمتر رسید تنک دوم را انجام داده و در این مرحله فاصله بین بوته ها به 5/7 تا 10 سانتیمتر و تعداد بوته در هر هکتار معمولا بین 350 تا 500 هزار تغییر می نماید.
در صورتی که عملیات کاشت بذر با ماشین بذرپاش انجام شود احتیاجی به مخلوط کردن بذور با شن نمی باشد.
عمق لازم برای بذر این گیاه تحت تاثیر شرایط و عوامل مختلف از 5/1 تا 4 سانتیمتر تغییر می نماید.
نیاز آبی این گیاه در دوره رشد نسبتا زیاد است لیکن در زمین هایی که آب را مدت طولانی نگهداری کرده و به حالت غرقاب در می آیند این گیاه رشد خوبی نخواهد داشت.
در مناطقی که مقدار ریزش باران سالانه به 1250 تا 1750 و بطور متوسط 1500 میلیمتر برسد این گیاه بدون آبیاری قادر به رشد می باشد و حداقل باران مورد نیاز این گیاه 850 تا 1000 میلیمتر است. در مناطقی که مقدار ریزش باران کافی نباشد، آبیاری ضروری است و مقدار آب مورد نیاز که به صورت آبیاری انجام می شود بستگی به درجه حرارت محیط داشته و از 8 تا 13 و حداکثر 16 بار آبیاری لازم است.
برداشت:
طبق آزمایشاتی که توسط Sanyal (1953در هندوستان) به عمل آمده ژوت را در مرحله ای که 90 روز از زندگی آن گذشته باشد می توان برداشت کرد،لیکن هرگاه برداشت زودتر از مرحله رشد کامل نبات انجام شود عملکرد گیاه کم شده و برداشت دیرتر از موقع نیز سبب ضخیم شدن و سفتی الیاف و طولانی شدن دوره تخمیر خواهد شد. برداشت معمولا با دست و توسط داس و از نزدیک سطح زمین انجام می شود بطوری که هرکارگر ماهر با یک حرکت دست می تواند حدود 6 تا 8 بوته را بطور یکجا قطع نماید. پس از قطع بوته ها، مدت 2 تا 4 روز آنها را در سطح زمین باقی گذاشته تا برگهای آن خشک شده و ریزش نماید . طی این دوره نیز بافت ها نیز خشک شده و سلول های ساقه شکافته شده و در اثر این عمل آب زودتر به داخل ساقه ها نفوذ کرده و تخمیر به صورت یکنواخت انجام خواهد شد.
برگهای ژوت حاوی 35 تا 65 درصد نیتروژن و فسفر و پتاس بوده بنابراین برای تقویت و اصلاح خاک بسیار مناسب اند.
پس از ریزش تمامی برگها، ساقه ها را به صورت دسته هایی به قطر 15 تا 20 سانتیمتر در آورده و در این مرحله بایستی دقت گردد که ساقه ها ی دسته بندی شده از نظر قطر کاملا یکنواخت باشند (ساقه های کلفت، باریک،کوتاه و بلند هر کدام جداگانه دسته بندی شوند).
لیف کشی:
خارج کردن الیاف را از داخل ساقه لیف کشی می نمایند و این عمل بهتر است زمانی صورت گیرد که رنگ ساقه ها سبز باشد(هنگامی که ساقه دارای 85 درصد آب است) زیرا نیاز ساقه ها برای تخمیر به علت مرطوب بودن، به آب، کمتر است.
مناسب ترین زمان برداشت از حدود اواسط خرداد تا اواسط مهر ماه است.
پس از آنکه برگها به طور کامل ریزش نمودند، ساقه های دسته بندی شده را در داخل استخر یا حوضچه هایی مخصوصی ریخته تا ساقه ها در اثر تخمیر و فعالیت باکتری ها پوسیده و الیاف به سهولت از چوب ساقه جدا شود. عمق آب حوضچه ها حدود 60 تا 90 سانتیمتر بوده و مدت8 تا 30 روز طول می کشد تا ساقه ها پوسیده و الیاف جدا شود(این مدت بستگی به درجه حرارت هوا و آب، درجه رسیدگی گیاه و سایر عوامل دارد). هنگامی که پوست ساقه بسهولت از چوب آن جدا شود عمل تخمیر پایان پذیرفته است. در این موقع بایستی خیلی سریع نسبت به خارج کردن الیاف اقدام شود تا کیفیت الیاف کاهش نیابند.
الیاف را پس از جدا کردن از ساقه، در داخل آب شسته و روی نرده های چوبی و در مقابل آفتاب به مدت 2 تا 3 روز برای خشک شدن قرار می دهند. پس از آن الیاف بصورت کلاف در آمده و به بازار عرضه می گردند.معمولا حدود 4 تا 8 درصد وزن سبز گیاه از الیاف خشک حاصل می گردد. بنابراین این مقدار الیاف خشک حدود 4 تا 8 درصد وزن گیاه می باشد.
عملکرد متوسط ژوت در گونه های مختلف متفاوت است. در گونه C.capsularia بین 900 تا 1350 و در گونه C.olitorius از 1350 تا 1880 کیلوگرم در هکتار تغییر نموده و در شرایط خوب زراعی ممکن است به 2800 کیلوگرم و گاهی اوقات تا حداکثر 3500 کیلوگرم برسد.
بیشترین عملکرد هکتاری ژوت در جهان از آن کشور تایوان است که بطور متوسط از هر هکتار حدود 2000 کیلوگرم الیاف حاصل می شود.
آبی که برای نرم کردن ساقه ها و استخراج الیاف ژوت مورد استفاده قرار می گیرد بایستی فاقد آهن باشد، زیرا وجود این ماده سبب تیرگی و کدر شدن رنگ الیاف می گردد(ماده ای به نام لیگنین اسید فونولیک در ساقه ژوت وجود دارد که با آهن ترکیب شده و سبب تیره شدن رنگ الیاف می شود).
چگونگی پیدایش و یا نامگذاری ژوت دقیقا مشخص نیست لکن این کلمه در باغ گیاهشناسی سیبپور sibpur که در نزدیک کلکته قرار دارد به وسیله باغبانان آنجا بکار رفته و احتمالا از کلمه هندی Jhout یا Jhut اقتباس گردیده است.
موارد استعمال ژوت:
الیاف ژوت از قسمت چوب ساقه و لایه آوند آبکش حاصل می شود. حدود 80 درصد این الیاف برای تهیه گونی، کیسه و سایر مواد مشابه و بقیه نیز در صنعت موکت بافی، تهیه طناب، نخ، پوشش کابل، پارچه های صافی، تودوزی کفش و پوتین و در کاغذ سازی بکار می رود.
مهمترین کشورهای تولید کننده آن در درجه اول پاکستان و هندوستان می باشندکه حدود 42 درصد تولید جهان مربوط به پاکستان و 39 درصد از آن هندوستان است. سایر کشور های تولید کننده ژوت عبارتنداز: برزیل، برمه، بنگلادش، پرو، تایلند، تایوان، چین، کامبوج، نپال، ویتنام جنوبی.
از نظر صادرات بزرگترین صادرکننده مواد خام آن در جهان کشور پاکستان است که نصف ژوت خام این کشور به ممالک مشترک المنافع اروپایی و اسکاندیناوی و حدود 10 درصد به آمریکا صادر می شود. کشور هند نیز صادرکننده مواد ساخته شده از ژوت می باشد.
مشخصات گیاهشناسی:
این گیاه دارای گونه های زیادی است که بطور وسیع در مناطق استوایی پراکنده هستند لکن فقط دو گونه آنها دارای اهمیت اقتصادی می باشند که ژوت مورد مصرف از لایه آوندهای آبکش آنها استخراج شده و این دو گونه عبارتند از:
الف) ژوت سفید Corchorus capsularia
ب) توساژوت Carchorus olitorius
که از تیره Tiliaceae می باشند و بیشتر در نواحی استوایی پراکنده و رشد می نمایند. هر دو گونه آن یکساله و هر یک دارای نژادهای مشخصی اند که از نظر شکل بوته، رنگ گلبرگ، رنگ پوست بذر، شکل برگها، میزان زودرسی و دیررسی، مقدار محصول، کیفیت الیاف و اندازه میوه، رنگ ساقه، ارتفاع بوته متفاوت می باشند.
فرق اصلی دو گونه فوق در اندازه و شکل میوه آنها است بطوریکه در اولی میوه ها کوچک و گرد و کپسولها چین دار بوده و قسمت بالا وکناره میوه ها صاف و از داخل به پنج قسمت شده، در صورتی که در دومی میوه ها بلند و استوانه ای، کپسولها برآمده و دارای نوک بلند می باشد که به 7 تا 8 سانتیمتر می رسند.
دانه ها در هر دو نوع به رنگ سبز تیره و مخروطی شکل می باشند. هر دو گونه دارای کپسولهایی 4 تا 5 خانه ای بوده که محتوای مقدار زیادی بذر به رنگ سبز تیره مخروطی شکل و کوچک می باشند.
برگهای گونه Corchorus capsularia دارای گلوکوزیدهای تلخ مزه ای به نام corchorin است، لکن گونهCarchorus olitorius دارای برگهای بدون مزه بوده و رود برگ آنها شفاف و زیر برگها زبر است.
الیاف حاصل از گونه Carchorus olitorius به رنگ زرد و متمایل به قرمز و سبز بوده و اکثرا ظریفتر، نرمتر، محکمتر و شفافتر از الیاف گونه دیگر است. کیفیت آن نیز بهتر بوده و بهای آن اندکی بیشتر می باشد.
رنگ الیاف گونه Corchorus capsularia سفید است که به همین دلیل به نام ژوت سفید معروف گردیده است. هرگاه هنگام تخمیر در آب، ترکیبات آهن به مقدار زیاد وجود داشته باشد رنگ الیاف تغییر کرده و ممکن است قهوه ای و یا سیاه رنگ گردد. ارتفاع بوته انواع ژوت بین 5/1 تا 5/4 متر متغیر است. الیاف آنها پس از تخمیر و پوسیدن (عمل پوسانیدن)به طول 5/1 تا 3 متر و به رنگ قهوه ای کم رنگ در می آید. مقاومت الیاف ژوت کمتر از الیاف کتان و شاهدانه بوده و در مقابل آب و رطوبت نیز حساس لیکن به سهولت رنگ پذیرند.
گونه های ژوت اصولا خودگشن بوده لکین در گونه Corchorus capsularia گاهی اوقات حدود 2 تا 5 درصد دگرگشنی روی داده در گونه Carchorus olitoriu این حالت به علت بزرگتر بودن گلها و به دلیل آنکه گلها بیشتر باز می شود به 13 درصد می رسد. عواملی مانند باد و حشرات در بارور کردن این گیاه دارای تاثیر بسیار زیادی می باشد.
آب و هوا:
ژوت برای رشد احتیاج به مناطقی دارد که دارای آب و هوای مرطوب، استوایی یا نیمه استوایی باشند. نواحیس تولید ژوت در جهان دارای عرض جغرافیایی 23 تا 30 درجه شمالی و طول 86 تا 92 درجه شرقی می باشد. در این نواحی به علت بالا بودن رطوبت نسبی که بین 65 تا 84 و حداکثر 95 درصد می باشد این گیاه بهتر رشد می نماید.
در اوایل دوره رشد، بخصوص در مرحله علفی بودن، این گیاه به آب زیادی نیاز دارد و در صورتی که در این مرحله مقدار ریزش باران به 300 میلی متر برسد این گیاه به رشد خود ادامه خواهد داد، در غیر این صورت احتیاج به آبیاری دارد.
حداقل درجه حرارت برای تولید جوانه و رشد اولیه این گیاه 15 درجه و مناسب ترین حرارت در تابستان 32 تا 38 درجه سانتیگراد است. گاهی اوقات این گیاه در برخی از مناطق گرم، حرارت تا 46 درجه را می تواند تحمل کند و حداقل درجه حرارت در مرحله رشد و حالت علفی بودن آن 18 درج است.
نوع C.capsularia در مقابل عوامل نامساعد مقاومتر از C.olitorius بوده و در ارتفاعات و مناطق پست و حتی شرایط غرقاب بهتر رشد می کند.
خاک:
این گیاه را می توان در انواع خاکها از قبیل رسی، رسی لومی، لومی شنی کشت کرد. شرط اولیه انتخاب خاک آنست دارای عمق کافی بوده، به اندازه کافی حاصلخیز باشد و از طرفی رطوبت را به مدت طولانی نگهداری نکند. بنابراین در صورتی که این گیاه در خاک های لومی کشت شود، نتیجه بهتری خواهد داد. ژوت در خاکهایی که pH آنها بین 5 تا 6/8 باشد رشد می نماید ولی بهترین pH برای رشد آن 6/6 تا 7 است.
مقاومت ژوت به نمک بستگی به انواع آن دارد C.capsularia در مقابل شوری مقاومت تر از C.olitorius است و در خاکهایی که حتی یک درصد نمک داشته باشند، رشد می نماید.
در خاکهای شنی در صورتی می توان این گیاه را کشت نمود و محصول کافی برداشت کرد که از کودهای فسفره و پتاسه و همچنین کودهای حیوانی پوسیده به اندازه کافی استفاده به عمل آمدهو آبیاری کافی نیز انجام شود در غیر این صورت این گیاه در خاکهای شنی رشد خوبی نخواهد داشت.
ژوت زمین را معمولا مدت 4 تا 5 ماه اشغال می نماید و در مناطقی که این گیاه کلشته می شود، کوتاه بودن دوره رشد آن، این امکان را می دهد که پس از برداشت ژوت، گیاه دیگری را در همان زمین بلافاصله کشت نمود. بنابراین در مناطقی که مقدار ریزش باران و درجه حرارت کافی باشد و ارتفاع منطقه نیز زیاد نباشد و آب کافی وجود داشته باشدگاهی اوقات می توان در یکسال 2 تا 3 محصول برداشت کرد.
وجود ژو.ت در تناوب سبب حاصلخیزی خاک و بهبود وضع فیزیکی آن شده، علف های هرز و بیماری های گیاهی نیز کاهش می یابد.
گونه C.capsularia زودتر کشت شده و زودتر نیز برداشت می گردد بنابراین پس از آن می توان برخی حبوبات مانند نخود فرنگی و عدس کشت کرد. در نواحی مرتفع که کاشت ژوت دیر انجام می شود، گیاهانی مانند سیب زمینی، گندم، خردل، جو و یولاف را به عنوان کشت دوم می نمایند. حتی در برخی از مناطق هندوستان و پاکستان پس از برداشت ژوت، کشت برنج انجام می شود. درچنین مناطقی برنج را پس از ژوت در ماه مرداد (اوت) نشا کرده و در ماههای آبان و آذر (نوامبر و دسامبر) برداشت می نمایند.
آماده سازی بستر بذر:
زمینی که در آن ژوت کشت می گردد بایستی به اندازه کافی نرم، قابل نفوذ و حاصلخیز باشد، از طرف دیگر بذر ژوت خیلی کوچک است و در صورتد که بستر بذر کاملا نرم نباشد، ریشه و ساقه اولیه بسهولت نمی توانند رشد نماید. در کشورهای تولیدکننده ژوت بخصوص هندوستان، در اوایل بهار زمین را به دفعات شخم عمیق زده تا ریشه اصلی آن بتواند تا عمق 80 سانتیمتری نفوذ نماید .
تعداد شخم گاهی اوقات به 5 تا 6 مرتبه می رسد تا در اثر اجرای این عملیات بقایای محصول قبل کاملا خرد شده ودر عمق مناسب خاک قرار گرفته و زمین نیز به اندازه کافی تسطیح گردد. پس از شخم زمین را 2 تا3 بار ماله می زنند تا کاملا صاف شود و کلوخ های باقی مانده خرد و نرم گردند.
مواد تقویت کننده مانند کود حیوانی را بایستی همراه با شخم در زمین پخش و در عمق مناسب خاک دفن نمود.
طبق بررسی های انجام شده توسط پاتل و گوش (1940) در هندوستان، اضافه کردن ازت به زمینی که ژوت کاشته شده به علت افزایش ارتفاع ساقه ها تاثیر زیادی در افزایش محصول و کیفیت الیاف داشته. همچنین طی سالهای1948 تا 1956 بررسیهای انجام شده در موسسه تحقیقات کشاورزی Barrackpore و Falta (هندوستان) نشان داده که افزایش 22 کیلوگرم نیتروژنه خالص در هکتار سبب افزایش عملکرد هر دو گونه از 186 کیلوگرم به 560 کیلوگرم و افزایش 45 کیلوگرم نیتروژنه خالص سبب اضافه محصول از 373 کیلوگرم به 747 کیلوگرم گردیده است.
بطور کلی نیتروژنه یکی از عناصر مهم تولید و افزایش عملکرد و کیفیت الیاف می باشد. لیکن مصرف بیش از اندازه آن سبب دیررسی گیاه خواهد شد.
مقدار فسفر، پتاس و نیتروژن مورد نیاز بستگی به شرایط خاک دارد و معمولا افزایش 20 تا 40 کیلوگرم اسید فسفریک (P2O5 ) و 80 تا 120 کیلوگرم پتاس (K2O) و 80 تا 120 کیلوگرم کود نیتروژنه (N) در هکتار مناسب ترین مقدار مورد نیاز بوده و سبب افزایش کیفیت و کمیت محصول درحد عالی خواهد شد از طرف دیگر فسفر سبب افزایش مقاومت گیاه در برابر ورس و افزایش کیفیت الیاف شده و پتاسیم اثر مستقیم روی کنترل بیماریها و افزایش عملکرد الیاف دارد.
عملیات کاشت بذر:
در کشورهایی که کشت وکار این گیاه متداول می باشد، کشت ژوت مستلزم کار بسیار زیادی است، به جز عملیات آماده کردن زمین که به وسیله ماشین و یا از وجود حیوانات استفاده می شود و بقیه کارها توسط کارگر و با دست صورت می گیرد و در این کشورها حدود 35 درصد کار برای کنترل علفهای هرز و تنک کردن، 35 درصد برای تخمیر و لیف کشی و بقیه برای عملیات آماده کردن زمین، کاشت و غیره صرف می شود ودر این کشورها طبق برآورد انجام شده هزینه تولید ژوت تقریبا دو برابر برنج است. به عنوان مثال 7/1 کارگر ساعت برای تهیه یک کیلو الیاف ژوت تخمیر شده بکار می رود، در صورتی که 5/0 کارگر ساعت کار برای تولید همان مقدار برنج صرف می شود.
پس از آنکه زمین مورد نظر کاملا آماده گردید بایستی نسبت به تعیین زمان کاشت بذر توجه کامل به عمل آید تا هم جوانه اولیه در زمان مناسب از نظر درجه حرارت و بارندگی به وجود آمده و رشد نماید و هم دوره رشد ژوت در مناسب ترین زمان به پایان رسیده و بتوان گیاه بعدی را در همان سال پس از برداشت ژوت کشت کرد.
مناسب ترین زمان کاشت گونه C.capsularia از حدود اواسط و یا اواخر بهمن ماه (فوریه) و C.olitorius در خرداد ماه و قبل از ریزش باران های موسمی باید انجام شود تا رشد گیاه بحد کامل رسیده و هنگام ریزش بارانهای موسمی ارتفاع آن یک متر باشد.(به علت حساسیت ژوت به آب زیاد و غرفاب)
بذر ژوت بسیار کوچک و ریز است و وزن هزار دانه آن در گونه های مختلف متفاوت است.
مقدار بذر مورد نیاز آن در گونه C.capsularia در شرایط متفاوت کاشت و محیط از 6 تا 12 کیلوگرم و در C.olitorius از 3 تا 8 کیلوگرم در هکتار تغییر می نماید. کاشت و عملیات آن معمولا بصورت دستپاش انجام شده و برای یکنواخت شدن کاشت، بذر را با شن مخلوط می کنند.گاهی اوقات بذر پاشی در داخل فاروهای (جویچه ها) که 3 تا 5 سانتیمتر عمق دارند انجام شده ، وقتی ارتفاع گیاه جوان به 7 تا 10 سانتیمتر رسید آنها را تنک کرده و بار دیگر نیز زمانی که ارتفاع آنها به 14 تا 15 سانتیمتر رسید تنک دوم را انجام داده و در این مرحله فاصله بین بوته ها به 5/7 تا 10 سانتیمتر و تعداد بوته در هر هکتار معمولا بین 350 تا 500 هزار تغییر می نماید.
در صورتی که عملیات کاشت بذر با ماشین بذرپاش انجام شود احتیاجی به مخلوط کردن بذور با شن نمی باشد.
عمق لازم برای بذر این گیاه تحت تاثیر شرایط و عوامل مختلف از 5/1 تا 4 سانتیمتر تغییر می نماید.
نیاز آبی این گیاه در دوره رشد نسبتا زیاد است لیکن در زمین هایی که آب را مدت طولانی نگهداری کرده و به حالت غرقاب در می آیند این گیاه رشد خوبی نخواهد داشت.
در مناطقی که مقدار ریزش باران سالانه به 1250 تا 1750 و بطور متوسط 1500 میلیمتر برسد این گیاه بدون آبیاری قادر به رشد می باشد و حداقل باران مورد نیاز این گیاه 850 تا 1000 میلیمتر است. در مناطقی که مقدار ریزش باران کافی نباشد، آبیاری ضروری است و مقدار آب مورد نیاز که به صورت آبیاری انجام می شود بستگی به درجه حرارت محیط داشته و از 8 تا 13 و حداکثر 16 بار آبیاری لازم است.
برداشت:
طبق آزمایشاتی که توسط Sanyal (1953در هندوستان) به عمل آمده ژوت را در مرحله ای که 90 روز از زندگی آن گذشته باشد می توان برداشت کرد،لیکن هرگاه برداشت زودتر از مرحله رشد کامل نبات انجام شود عملکرد گیاه کم شده و برداشت دیرتر از موقع نیز سبب ضخیم شدن و سفتی الیاف و طولانی شدن دوره تخمیر خواهد شد. برداشت معمولا با دست و توسط داس و از نزدیک سطح زمین انجام می شود بطوری که هرکارگر ماهر با یک حرکت دست می تواند حدود 6 تا 8 بوته را بطور یکجا قطع نماید. پس از قطع بوته ها، مدت 2 تا 4 روز آنها را در سطح زمین باقی گذاشته تا برگهای آن خشک شده و ریزش نماید . طی این دوره نیز بافت ها نیز خشک شده و سلول های ساقه شکافته شده و در اثر این عمل آب زودتر به داخل ساقه ها نفوذ کرده و تخمیر به صورت یکنواخت انجام خواهد شد.
برگهای ژوت حاوی 35 تا 65 درصد نیتروژن و فسفر و پتاس بوده بنابراین برای تقویت و اصلاح خاک بسیار مناسب اند.
پس از ریزش تمامی برگها، ساقه ها را به صورت دسته هایی به قطر 15 تا 20 سانتیمتر در آورده و در این مرحله بایستی دقت گردد که ساقه ها ی دسته بندی شده از نظر قطر کاملا یکنواخت باشند (ساقه های کلفت، باریک،کوتاه و بلند هر کدام جداگانه دسته بندی شوند).
لیف کشی:
خارج کردن الیاف را از داخل ساقه لیف کشی می نمایند و این عمل بهتر است زمانی صورت گیرد که رنگ ساقه ها سبز باشد(هنگامی که ساقه دارای 85 درصد آب است) زیرا نیاز ساقه ها برای تخمیر به علت مرطوب بودن، به آب، کمتر است.
مناسب ترین زمان برداشت از حدود اواسط خرداد تا اواسط مهر ماه است.
پس از آنکه برگها به طور کامل ریزش نمودند، ساقه های دسته بندی شده را در داخل استخر یا حوضچه هایی مخصوصی ریخته تا ساقه ها در اثر تخمیر و فعالیت باکتری ها پوسیده و الیاف به سهولت از چوب ساقه جدا شود. عمق آب حوضچه ها حدود 60 تا 90 سانتیمتر بوده و مدت8 تا 30 روز طول می کشد تا ساقه ها پوسیده و الیاف جدا شود(این مدت بستگی به درجه حرارت هوا و آب، درجه رسیدگی گیاه و سایر عوامل دارد). هنگامی که پوست ساقه بسهولت از چوب آن جدا شود عمل تخمیر پایان پذیرفته است. در این موقع بایستی خیلی سریع نسبت به خارج کردن الیاف اقدام شود تا کیفیت الیاف کاهش نیابند.
الیاف را پس از جدا کردن از ساقه، در داخل آب شسته و روی نرده های چوبی و در مقابل آفتاب به مدت 2 تا 3 روز برای خشک شدن قرار می دهند. پس از آن الیاف بصورت کلاف در آمده و به بازار عرضه می گردند.معمولا حدود 4 تا 8 درصد وزن سبز گیاه از الیاف خشک حاصل می گردد. بنابراین این مقدار الیاف خشک حدود 4 تا 8 درصد وزن گیاه می باشد.
عملکرد متوسط ژوت در گونه های مختلف متفاوت است. در گونه C.capsularia بین 900 تا 1350 و در گونه C.olitorius از 1350 تا 1880 کیلوگرم در هکتار تغییر نموده و در شرایط خوب زراعی ممکن است به 2800 کیلوگرم و گاهی اوقات تا حداکثر 3500 کیلوگرم برسد.
بیشترین عملکرد هکتاری ژوت در جهان از آن کشور تایوان است که بطور متوسط از هر هکتار حدود 2000 کیلوگرم الیاف حاصل می شود.
آبی که برای نرم کردن ساقه ها و استخراج الیاف ژوت مورد استفاده قرار می گیرد بایستی فاقد آهن باشد، زیرا وجود این ماده سبب تیرگی و کدر شدن رنگ الیاف می گردد(ماده ای به نام لیگنین اسید فونولیک در ساقه ژوت وجود دارد که با آهن ترکیب شده و سبب تیره شدن رنگ الیاف می شود).
