نگاهي بر وضعيت فضاهاي شهري موجود در ایران
چكيده
در جریان ساخت و ساز در کشور ما فضاهای شهری مورد بی توجهی فراوانی واقع شده اند . ابعاد این مساله در دهه های اخیر دامنه دارتر شده است زیرا که توسعه شهر عمدتاً متوجه مسائل کمی بوده و تامین کمیت در اولویت قرار داشته و کیفیت تحت الشعاع کمیت قرار گرفته است.
نتیجه طراحی با این پیش فرض ، فضاهایی است که تنها تعدادی عدد و نفر را در خود جای می دهد ، بدون آنکه به نیازهای ادراکات و رفتارهای آنها در زندگی روزمره بهایی داده شود.
دامنه این معضلات به طرح های بهسازی و نوسازی فضاهای شهری نیز رسوخ پیدا کرده است. در بهسازی ، بسیاری از فضاهای شهری موجود قربانی پاسخگویی به مسائل کمی و با فعالیت تک بعدی در آنها می شود. این تحقیق در پی آن است به پرسش های زیر پاسخ دهید:
- فضای شهری چیست؟
- رابطه میان انسان و فضای شهری چگونه است؟
- نیازها ، ادراکات و رفتارهای انسانی چه تاثیری بر اين رابطه می گذارد؟
- معیار ، ضوابط و ایده های کلی از فضای شهری چیست؟
- محصول این تحقیق چه می تواند باشد؟
هدف این تحقیق کمک به تقویت و رشد بینش طراحی شهری نسبت به فضاهای شهری و توانایی هویت بخشی به آنها می باشد. با این اوصاف، یافتن راه حلها ، الگوها و شیوه هایی برای حل مسائل و مشکلاتی که گریبانگیر فضاهای شهری موجود هستند و تقویت روحیه مشارکت شهروندان در کنترل و نگهداری فضاهای شهری ، در این تحقیق مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرد.
.....................................................................................................................................
کلمات کلیدی: فضاهای شهری ، فرآیند طراحی فضاهای شهری ، مولفه های محیط و فضاهای شهری
.................................................................................................................................
مقدمه :
فضا در مفهوم موجود خویش به تنهایی هیچ ویژگی خاصی را مطرح نمی کند. ولی به محض آنکه یک گروه انسانی فعالیتی را در مكانی مطرح کنند معنای نمادین فضا پدیدار می شود. از این پس فضا بستری برای فعالیت رفتارهای انسانی می گردد ، محلی برای تخیل و واقعیت.
مطلب اصلی نهفته در این زمینه این است که ما در جامعه ی مدرن خود دیدگاه درک سنت فضای شهری را از دست داده ایم.باید برای ما روشن شود و دریابیم که واژه فضای شهری و معنای آن چه نقشی در درون سازه های شهری دارد.
لذا امروزه توجه به فضاهای شهری به عنوان یک ضرورت اساسی در برنامه های توسعه شهری مطرح گشته و دست اندرکاران حرفه شهرسازی را به خود جلب کرده است.
فضا چیست ؟
فضا تمام جهان را پر می کند. و ما را در تمام طول زندگی احاطه کرده است( خلاصه مقالات ، 1383، ص 8).فضا یک مقوله بسیار عام است. فضا می تواند چنان نازک و وسیع به نظر آید که احساس وجود از بین برود و یا چنان مملو از وجود سه بعدی می باشد که به هر چیز در حیطه خود مفهومی خاص بخشد ( هدمن و یازورسکی 1381 ص 67).
فضای شهری چیست؟
فضای شهری یک نمونه از فضای جغرافیایی است و بخشی از سطح زمین است که شامل کلیه سازه های شهری از جمله میادین ، خیابانها ، ساختمانها ، آبنماها و سایر عناصر شهری که به همراه درونمایه مادی ، اجتماعی و فرهنگی به وجود می آید. ( شماعی و پور احمد ، 1384 ص 89).فضای شهری صحنه ای است که داستان زندگی جمعی در آن گشوده می شود ( پاکزاد 1385 ، ص 81).
فضای شهری چیزی نیست جز فضای زندگی روزمره شهروندان که به صورت آگاهانه یا ناآگاهانه در طول روز ادراک می شود.( خلاصه مقالات شهرسازی ص 8 ).
انوع فضاهای شهری
فضاهای شهری آن دسته از فضاهای باز عمومی موجود در شهر هستند که بستر تعاملات اجتماعی می باشند، و با پذیرفتن سه شاخص اصلی برای تشخیص فضاهای شهری :
1) عمومی بودن فضا
2) باز بودن فضا
3) برقراری تعاملات اجتماعی
برای ما مشخص می گردد و آنچه به عنوان فضای شهری در عرصه عمومی شهرهای ما باقی می ماند . به پنج دسته کلی تقسیم می گردد.
1) ورودی ها
2) گره
3) مسیرها
4) لبه آب
5) پله ( پاکزاد 1385 ص 88-84
که در جدول زیر سلسله مراتب فضاهای شهری و توقعات کیفی از آانها ارائه می گردد:
| | - زیبایی - نظم - وحدت فضای شهری - ماندگاری - هویت - پایداری - هماهنگی - تغییر ناپذیری | | |