یکی از آرزوهای دیرینه ی انسان یافتن شیوه ی زیستی مناسب و مورد علاقه ی خویش بوده است .سر پنا هی امن و متنا سب با امال و آرزوهایش .در فضایی که خانه نام دارد و در کالبد ی عظیم تر بنام شهر جای می گیرد .
تاریخ شهر نشینی و شهر سازی در ایران گویای تهولات گسترده و عمیق در مقاطع مختلف زمانی خود است که انعکاس دهنده ی مجموعه شرایط حاکم بر فضای سکونتی وزیست انسان این سرزمین از یک سو و روابط حا کم بر تنشها ی فرا منطقه ای از سوی دیگر است .
تکوین نظا م شهر نشینی و شهر سازی نیز در گرو فهمیدن و تهلیل قانون های حاکم بر چهارچوب منطقه است.استفاده ازسیستمهای اطلاعاتی مختلف در زمینه ی شناخت شهر و شهر سازی و درک این اطلاعات و قیاس آن با شهر امروزی و نوع تمدن تاثیر گذار بر شهر کمک شایانی در اصلاح کالبد شهرهای رو به رشد امروزی دارد .
در باره ی چگونگی ارزشهای شهر سازی و معماری در ایران بحث های فراوانی وجود دارد که جنبه ی توصیفی دارد و تعداد آنهایی که به جنبه ی تشریهی و پاسخ به چراها بپردازد اندک است.
شهر نشینی در فلات ایران ریشه در تاریخ تمدن این مرز و بوم دارد و سابقه ی شهر نشینی در این کشور کهن به چهار سال قبل از میلاد میرسد .در میان شهرهای کهن ایران در مسیر دگرگونیهای حیات شهر،از قانونمدیهای خاص برای انسجام کالبدی وعملکردی شهرواستخوان بندی اصلی ان برخوردار بوده است.
شهر سازی ایران دارای اعتبار و هویت ویژه بوده و تا کنون نیز آثاری از ساختار و استخوان بندی کهن آن را می توان دید.ارتباط عمیق شکل بافت فیزیکی شهر با شرایط اجتماعی،اقتصادی و سیاسی ،شرایط رشد و توسعه شهرها را هموار نموده است و مردمان در رهگذر توسعه ای درونزا و تعامل تدریجی متغیرهای گوناگون ،راههای تعادل بخشیدن به وجوه مختلف حیات جمعی خویش را آموختند.
تجربیات اخیر نشان داده است که تاثیر مداخلات فضایی چه آگاهانه و چه نا آگاهانه در سازمان فضایی شهر تا چه اندازه چهره ی کالبدی شهر را تغییر داده است .
دریافت فرایند تهول تاریخی شهر و ادراک عوامل تاثیرگذاردر آن ،سبب می گردد تا شهر،که تا کنون در هر مقطع تاریخی منطبق بر زمان خویش بوده و با استفاده از نهوه ی تفکر و داده های علمی و دستاورد های فنی عصر به خود تحول بخشیده است.
امروز شهر از نظر قانونی مورد توجه قرار گرفته واز دیدگاه برنامه ای و توسعه ای به دست فراموشی سپرده شده است .
شهر مکانی شده متشکل از تعدادی خیابان و تعدادی ساختمان متا ثر از نوعی منطقه بندی عملکردی .شهر نه به عنوان تبلور کالبدی فضایی،سازمان و تشکیلات اقتصادی سیاسی و اجتماعی فرهنگی ،بلکه به عنوان تصویری از تصوری مجرد و فردی،متاثراز ذهن معمار یا مهندس مطرح میشود.
شهر ترکیبی میگردد از مجموعه های بس پراکنده ونا منسجم با ظاهری ناآشنا در ارتباط با معماری کاملا دگرگون شده ی کهن.
شهر
واژه ای که امروز به عنوان شهر شناخته شده است،سیر تحول شهرگرایی و شهرنشینی و شهرسازی است که به عنوان شار در قبل از اسلام شناخته شده بود و اکنون با گسترش و پیشرفت شارها به شهر تغییر نام داده است.
شهر یکی از قالبهای فیزیکی روابط اجتماعی ،اقتصادی،سیاسی جامعه است و تغییراتی که در روند شهرنشینی رخ میدهد تابعی است از تغییراتی که در زندگی اجتماعی،اقتصادی و سیاسی جامعه صورت میپذیرد.
تعاریف متعددی از شهر در بسیاری از کتب موجود که در باره ی آن بحث و برسی کرده اند وجود دارد.پاره ای از آنها به شرح زیر میباشد:
۱:شهر موجودیتی است انسانی،تاریخی،وابسته به سرزمین،تغذیه کننده ی سرزمین، و تغذیه شونده از سرزمین.
۲:شهر به عنوان نوع جامع تر و تکامل یافته تر یک مرکز مسکونی می تواند شناخته شود
۳:شهر بزرگترین واحد جایگزینی و سازمان بندی یک تمدن است.
شهر را در فارسی باستان خشت میگفته اند که به معنی پاد شاهی بوده است در اوستا هم این واژه به صورت خشتر آمده است که کلمه ی فارسی شهر نیز از آن گرفته شده است.
اولین تمدنهای اسکان یافته در ایران
قوم ایرانی قوم آریایی بودند که به سرعت در منطقه فلات ایران با غلبه بر محلیهای آنجا در ان فلات گسترش یافتند و پس از استیلای کامل به ایجاد برجها و باروها پرداختند که این برجها و قلعه ها پس از چندی به دهات و شهرهایی مبدل گردیدند.
این قلعه ها از نظر ساختاری به دو قسمت تقسیم میشدند قسمتی مخصوص حشم و حیوانات و قسمتی به خانواده ها اختصاص داشت.
در شرایط حاضر هنوز سکونت گاه هایی مانند قلعه ی (عقدا) وجود دارند که مردم فانوسی را در هنگام شب در بالای تیر میاویزند و آن را نشانه و مظهر تمدن و وجود یک شهر میدانند .
((کنت دوگینودر مورد نحوه ی بنای شهر ها به دست آریاییها چنین میگوید :محل اقامت خود را از روی یک نقشه بنا میکردند که به وسیله ی مذ هب تقدیس شده و تجارب اجدادی به آنها اموخته و توصیه کرده بود و از آن نقشه به هیچ وجه تجاوز نمیکردند اول یک محوطه ی مربعی را رنگریزی مینمودند به طول یک میدان ( یعنی آن مقدار فضایی که است را به تاخت بیاندازد) و در وسط آن آتشی مقدس را میافروختند که به منزله ی حافظ حقیقی مکان بود و برای احتیاجات مادی خود از آتش استفاده می کردند و با کما ل دقت و مواظبت شب و روز آن را محترمانه حفظ میکردند وهرگز نمیگذاشتند خاموش بشود))
شوش
داریوش پس از سازمان دهی دربار شاهنشاهی بر آن شد تا کاخهای با شکوهی پدید آورد که نمایانگر نیرو و گستردگی فرمانش باشد داریوش تخت پدیدآورد یکی در پارس شهر و دیگری در شوش ، پارس شهر، پایتخت اصلی هخامنشیان بود شوش یکی از کهن ترین شهر های جهان است که پیشینه ی زندگی در آن به پنج هزار سال پیش از میلاد مسیح بر میگردد این شهر حتی در روزگار هخامنشی شهری باستانی به شمار میرفته است و از این رو این شهر مرکز کشوری با فرهنگ کهن بوده است .
مادها
ماد ها اولین اقوامی هستند که گذر تاریخی خود را از مرحله ی جوامع ساده ی روستایی به جامعه ی شهری تبدیل کردند و اولین شهر های قدرت در فلات ایران ( هگمتانه – هکمتان- همدان )
در دوران ماد ها نقاط مستحکم و دژگونه ای وجود داشت که نقاط مسکونی در اطراف آن به صورت کوچک شکل و سازمان دهی داده میشد و تشکیل یک شهر را میداد و مردم در زمان احساس خطر به این دژها پناه برده و در حصار آن جان خود را حفظ میکردند.
دژ های مزبور ساختمان های محکمی بودند که بر روی ارتفاعات و سخره های طبیعی و یا راهی بر خاک ریزها و تپه های مصنوئی ساخته میشدند گرداگرد آن لا اقل یک دیوار ( خار خار ) و یا گاهی چندین حصار متحد المرکز ( کی شسو) کشیده بودند .
از جمله ی آنها دژ مرکزی اکباتانا که با هفت دیوار متحدالمرکز محاط بوده که هر یک بلند تر از قبلی بوده است و به رنگ های سفید و سیاه و سرخ و آبی و زرد و قهوه ای و کنگره های نقره فام و زرد فام بودند .
پارس
با ساختن اولین شار مادی الهام گرفته از شهر تپه های بین النهرین (زیگورات) شروع و با شکوفایی شار های پارسی در شوش ته اوج خود رسید.
پارس- هلنی
شار در این دوران مفهوم کمابیش الهاقی دارد گونه ای که هم بنیاد های شهر دولت هاییونانی را در خود دارد و هم مفاهیم شهر قدرت های ایرانی. نگرشی جدید که عمر آن کمتر از یک قرن است.
پارتی
آغاز شهر نساء در ماوراء نهر و فیروز آباد در فارس به بیان پیچیده در شارهای دوران ماد و سازمان فضایی کالبدی قوام یافته ی شارهای قرن هفتم میلادی بدست می آید.
به طور کلی فرایند شهر نشینی سه دوره دارد :
۱:سیر تحول شهر نشینی و شهر گرایی و شهر سازی قبل از اسلام از قرن نهم میلادی آغاز و تا قرن هفتم میلادی ادامه می یابد.
۲:تحول شهر نشینی و شهر گرایی دوران بعد از اسلام با استقرار اولین حکومتهای مستقر داخل ایران شروع تا (۱۲۰۰)قمری (۱۱۶۵)شمسی (۱۸۷۶)میلادی عصر صنعت و شروع قاجار ادامه دارد.
۳:دوران معاصر با استقرار حکومت قاجار در ایران شروع و تا سال (۱۳۵۷) شمسی (۱۹۷۹)میلادی ادامه مییابد.
بنیادهای فلسفی و اساطیری شهر ایرانی
اندیشه ی آرمان شهری بخشی از میراث فرهنگی دین و مرز و بوم ایران است و با رنگ بوی فرهنگ ایرانی پدید آمده است و از دیرینه ترین روزگاران آغاز شد و به دوران اسلامی اندیشه ی آرمان شهری در ایران باستان در دو مرحله در خور بررسی است
۱- دوران اساطیری بناها
۲- دوران تاریخی
د ر دوران اساطیری میتوان از بناهای ور جمکرد-گنگ دژ – کاخ کیکاووس -کاخ افراسیاب – فرشکرد را نام برد.
در دوران تازیخی میتوان عصر بهرام پنجم – عصر زرین انوشیروان را نام برد .
تفکر آرمانی عموما در دو حوزه رخ میدهد این دو حوزه که متکی به بنیان های اساطیری هستند بستگی گسست نا پذیری با یکدیگر دارند.
۱- روابط بی نقص و زیست آرمانی نفوس درون شهر که خود از اسطوره ی عصر زرین یا هتوط نخستین مایه گرفته است در عصر زرین انسان ها در نظمی متعالی ، بدون مرگ و زوال، وبا مراتبی شکل یافته نهادینه شده میزیستند
۲- شکل آرمانی شهر که خود تجسمی از آرمان شهر های مثالی و مینوی بر روی خاک ارض مثل و زمین معنوی همچون آتلانتید و ورجمکرد در عالم اسطوره ها و در نهایت تصوری از ملکوت آسمانی و بارگاه کبریایی ایزدان بوده اند.
شهر به طور مجرد و فارغ از نمونه های واقعی، مکانی مقدس است حتی مکان های سنگلاخ و صحاری نا مسکون برای گذشتگان تعابیری داشته است ( میر چا الایده مینویسد: جاه های کبیری و بیابان هایی که دیو لاخند ، زمین های ناگشته ، دریاهای ناشناسی هستند که هیچ ملاحی تا کنون یارای خطر کردن در آن را نداشته است.
شهر رومی بیانگر تصویری آسمانی در زمین بوده ومحور جهان را در بر گرفته و جهان در این شهر به چهار بخش تقسیم میشده است.
شهر مقدس بوده و به شیوه ای خاص و طی مراسمی مشخص و پیچیده پایه گذاری میشده است .
با تطهیر و تقدیس زمین شهر به وجود میآمد.
این عملیات برای تعیین حدود شهر انجام میگرفت و مهمترین قسمت این مراسم هنگامی بود که موسس شهر نخستین شیار را در زمینئ ایجاد میکرد .
میر چا الیاده مینویسد : در وحله ی نخست واقعیت محل بنا از طریق مراسم تقدیس زمین یعنی تبدیل آن به یک مرکز تضمین میشود ، سپس به اعتبار کار ساختمان به وسیله ی تجدید آیین قربانی بغانه ای که در آغاز بر گزار شده تایید و استوار میگردد .
قرار گرفتن شهر های باستانی بر روی صفحه ها ، تشخیص آن را بر سطح نمودار ها میساخت. حصار شهر را از قوای اهریمنی جدا میساخت و صفه نیز آن را به آسمان – ملکوت -نزدیکتر میکرد .
انگاره ی قدسی شهر بدون ربط آن با سرزمین معنوی و مقدس کامل نخواهد بود تقدس شهر با تقدس سر زمین ربط کامل دارد . آرمان شهر های ایرانی بر خلاف نمونه های یونانی آن نیروی خود را نه از خرد تعقل فلسفی ، که نتیجه ی غور فلسفه ی یونانی در مفاهیم اخلاق، عدالت و مدنیت بود ، بل از ادراک اسطوره ای و راز آمیز نسبت به جهان هستی اخذ کرده میشد .
به طور کلی کالبد شهر را میتوان چون کالبد انسان پنداشت، چون این دو هر دو تصویری فشرده از عالم کبیر هستند. از انجا که عالم کبیر ، جهانی نظم یافته و منظومه ای متعالی است ، عالم صغیر نیز می باید تصویری از همان نظم مثالی باشد . اعتدال مزاج های بدن و اعتدال مراتب اجتماعی در شهر همسان هستند و این حکمت اشراقی نمودی بارز دارد .
تاریخ شهر نشینی و شهر سازی در ایران گویای تهولات گسترده و عمیق در مقاطع مختلف زمانی خود است که انعکاس دهنده ی مجموعه شرایط حاکم بر فضای سکونتی وزیست انسان این سرزمین از یک سو و روابط حا کم بر تنشها ی فرا منطقه ای از سوی دیگر است .
تکوین نظا م شهر نشینی و شهر سازی نیز در گرو فهمیدن و تهلیل قانون های حاکم بر چهارچوب منطقه است.استفاده ازسیستمهای اطلاعاتی مختلف در زمینه ی شناخت شهر و شهر سازی و درک این اطلاعات و قیاس آن با شهر امروزی و نوع تمدن تاثیر گذار بر شهر کمک شایانی در اصلاح کالبد شهرهای رو به رشد امروزی دارد .
در باره ی چگونگی ارزشهای شهر سازی و معماری در ایران بحث های فراوانی وجود دارد که جنبه ی توصیفی دارد و تعداد آنهایی که به جنبه ی تشریهی و پاسخ به چراها بپردازد اندک است.
شهر نشینی در فلات ایران ریشه در تاریخ تمدن این مرز و بوم دارد و سابقه ی شهر نشینی در این کشور کهن به چهار سال قبل از میلاد میرسد .در میان شهرهای کهن ایران در مسیر دگرگونیهای حیات شهر،از قانونمدیهای خاص برای انسجام کالبدی وعملکردی شهرواستخوان بندی اصلی ان برخوردار بوده است.
شهر سازی ایران دارای اعتبار و هویت ویژه بوده و تا کنون نیز آثاری از ساختار و استخوان بندی کهن آن را می توان دید.ارتباط عمیق شکل بافت فیزیکی شهر با شرایط اجتماعی،اقتصادی و سیاسی ،شرایط رشد و توسعه شهرها را هموار نموده است و مردمان در رهگذر توسعه ای درونزا و تعامل تدریجی متغیرهای گوناگون ،راههای تعادل بخشیدن به وجوه مختلف حیات جمعی خویش را آموختند.
تجربیات اخیر نشان داده است که تاثیر مداخلات فضایی چه آگاهانه و چه نا آگاهانه در سازمان فضایی شهر تا چه اندازه چهره ی کالبدی شهر را تغییر داده است .
دریافت فرایند تهول تاریخی شهر و ادراک عوامل تاثیرگذاردر آن ،سبب می گردد تا شهر،که تا کنون در هر مقطع تاریخی منطبق بر زمان خویش بوده و با استفاده از نهوه ی تفکر و داده های علمی و دستاورد های فنی عصر به خود تحول بخشیده است.
امروز شهر از نظر قانونی مورد توجه قرار گرفته واز دیدگاه برنامه ای و توسعه ای به دست فراموشی سپرده شده است .
شهر مکانی شده متشکل از تعدادی خیابان و تعدادی ساختمان متا ثر از نوعی منطقه بندی عملکردی .شهر نه به عنوان تبلور کالبدی فضایی،سازمان و تشکیلات اقتصادی سیاسی و اجتماعی فرهنگی ،بلکه به عنوان تصویری از تصوری مجرد و فردی،متاثراز ذهن معمار یا مهندس مطرح میشود.
شهر ترکیبی میگردد از مجموعه های بس پراکنده ونا منسجم با ظاهری ناآشنا در ارتباط با معماری کاملا دگرگون شده ی کهن.
شهر
واژه ای که امروز به عنوان شهر شناخته شده است،سیر تحول شهرگرایی و شهرنشینی و شهرسازی است که به عنوان شار در قبل از اسلام شناخته شده بود و اکنون با گسترش و پیشرفت شارها به شهر تغییر نام داده است.
شهر یکی از قالبهای فیزیکی روابط اجتماعی ،اقتصادی،سیاسی جامعه است و تغییراتی که در روند شهرنشینی رخ میدهد تابعی است از تغییراتی که در زندگی اجتماعی،اقتصادی و سیاسی جامعه صورت میپذیرد.
تعاریف متعددی از شهر در بسیاری از کتب موجود که در باره ی آن بحث و برسی کرده اند وجود دارد.پاره ای از آنها به شرح زیر میباشد:
۱:شهر موجودیتی است انسانی،تاریخی،وابسته به سرزمین،تغذیه کننده ی سرزمین، و تغذیه شونده از سرزمین.
۲:شهر به عنوان نوع جامع تر و تکامل یافته تر یک مرکز مسکونی می تواند شناخته شود
۳:شهر بزرگترین واحد جایگزینی و سازمان بندی یک تمدن است.
شهر را در فارسی باستان خشت میگفته اند که به معنی پاد شاهی بوده است در اوستا هم این واژه به صورت خشتر آمده است که کلمه ی فارسی شهر نیز از آن گرفته شده است.
اولین تمدنهای اسکان یافته در ایران
قوم ایرانی قوم آریایی بودند که به سرعت در منطقه فلات ایران با غلبه بر محلیهای آنجا در ان فلات گسترش یافتند و پس از استیلای کامل به ایجاد برجها و باروها پرداختند که این برجها و قلعه ها پس از چندی به دهات و شهرهایی مبدل گردیدند.
این قلعه ها از نظر ساختاری به دو قسمت تقسیم میشدند قسمتی مخصوص حشم و حیوانات و قسمتی به خانواده ها اختصاص داشت.
در شرایط حاضر هنوز سکونت گاه هایی مانند قلعه ی (عقدا) وجود دارند که مردم فانوسی را در هنگام شب در بالای تیر میاویزند و آن را نشانه و مظهر تمدن و وجود یک شهر میدانند .
((کنت دوگینودر مورد نحوه ی بنای شهر ها به دست آریاییها چنین میگوید :محل اقامت خود را از روی یک نقشه بنا میکردند که به وسیله ی مذ هب تقدیس شده و تجارب اجدادی به آنها اموخته و توصیه کرده بود و از آن نقشه به هیچ وجه تجاوز نمیکردند اول یک محوطه ی مربعی را رنگریزی مینمودند به طول یک میدان ( یعنی آن مقدار فضایی که است را به تاخت بیاندازد) و در وسط آن آتشی مقدس را میافروختند که به منزله ی حافظ حقیقی مکان بود و برای احتیاجات مادی خود از آتش استفاده می کردند و با کما ل دقت و مواظبت شب و روز آن را محترمانه حفظ میکردند وهرگز نمیگذاشتند خاموش بشود))
شوش
داریوش پس از سازمان دهی دربار شاهنشاهی بر آن شد تا کاخهای با شکوهی پدید آورد که نمایانگر نیرو و گستردگی فرمانش باشد داریوش تخت پدیدآورد یکی در پارس شهر و دیگری در شوش ، پارس شهر، پایتخت اصلی هخامنشیان بود شوش یکی از کهن ترین شهر های جهان است که پیشینه ی زندگی در آن به پنج هزار سال پیش از میلاد مسیح بر میگردد این شهر حتی در روزگار هخامنشی شهری باستانی به شمار میرفته است و از این رو این شهر مرکز کشوری با فرهنگ کهن بوده است .
مادها
ماد ها اولین اقوامی هستند که گذر تاریخی خود را از مرحله ی جوامع ساده ی روستایی به جامعه ی شهری تبدیل کردند و اولین شهر های قدرت در فلات ایران ( هگمتانه – هکمتان- همدان )
در دوران ماد ها نقاط مستحکم و دژگونه ای وجود داشت که نقاط مسکونی در اطراف آن به صورت کوچک شکل و سازمان دهی داده میشد و تشکیل یک شهر را میداد و مردم در زمان احساس خطر به این دژها پناه برده و در حصار آن جان خود را حفظ میکردند.
دژ های مزبور ساختمان های محکمی بودند که بر روی ارتفاعات و سخره های طبیعی و یا راهی بر خاک ریزها و تپه های مصنوئی ساخته میشدند گرداگرد آن لا اقل یک دیوار ( خار خار ) و یا گاهی چندین حصار متحد المرکز ( کی شسو) کشیده بودند .
از جمله ی آنها دژ مرکزی اکباتانا که با هفت دیوار متحدالمرکز محاط بوده که هر یک بلند تر از قبلی بوده است و به رنگ های سفید و سیاه و سرخ و آبی و زرد و قهوه ای و کنگره های نقره فام و زرد فام بودند .
پارس
با ساختن اولین شار مادی الهام گرفته از شهر تپه های بین النهرین (زیگورات) شروع و با شکوفایی شار های پارسی در شوش ته اوج خود رسید.
پارس- هلنی
شار در این دوران مفهوم کمابیش الهاقی دارد گونه ای که هم بنیاد های شهر دولت هاییونانی را در خود دارد و هم مفاهیم شهر قدرت های ایرانی. نگرشی جدید که عمر آن کمتر از یک قرن است.
پارتی
آغاز شهر نساء در ماوراء نهر و فیروز آباد در فارس به بیان پیچیده در شارهای دوران ماد و سازمان فضایی کالبدی قوام یافته ی شارهای قرن هفتم میلادی بدست می آید.
به طور کلی فرایند شهر نشینی سه دوره دارد :
۱:سیر تحول شهر نشینی و شهر گرایی و شهر سازی قبل از اسلام از قرن نهم میلادی آغاز و تا قرن هفتم میلادی ادامه می یابد.
۲:تحول شهر نشینی و شهر گرایی دوران بعد از اسلام با استقرار اولین حکومتهای مستقر داخل ایران شروع تا (۱۲۰۰)قمری (۱۱۶۵)شمسی (۱۸۷۶)میلادی عصر صنعت و شروع قاجار ادامه دارد.
۳:دوران معاصر با استقرار حکومت قاجار در ایران شروع و تا سال (۱۳۵۷) شمسی (۱۹۷۹)میلادی ادامه مییابد.
بنیادهای فلسفی و اساطیری شهر ایرانی
اندیشه ی آرمان شهری بخشی از میراث فرهنگی دین و مرز و بوم ایران است و با رنگ بوی فرهنگ ایرانی پدید آمده است و از دیرینه ترین روزگاران آغاز شد و به دوران اسلامی اندیشه ی آرمان شهری در ایران باستان در دو مرحله در خور بررسی است
۱- دوران اساطیری بناها
۲- دوران تاریخی
د ر دوران اساطیری میتوان از بناهای ور جمکرد-گنگ دژ – کاخ کیکاووس -کاخ افراسیاب – فرشکرد را نام برد.
در دوران تازیخی میتوان عصر بهرام پنجم – عصر زرین انوشیروان را نام برد .
تفکر آرمانی عموما در دو حوزه رخ میدهد این دو حوزه که متکی به بنیان های اساطیری هستند بستگی گسست نا پذیری با یکدیگر دارند.
۱- روابط بی نقص و زیست آرمانی نفوس درون شهر که خود از اسطوره ی عصر زرین یا هتوط نخستین مایه گرفته است در عصر زرین انسان ها در نظمی متعالی ، بدون مرگ و زوال، وبا مراتبی شکل یافته نهادینه شده میزیستند
۲- شکل آرمانی شهر که خود تجسمی از آرمان شهر های مثالی و مینوی بر روی خاک ارض مثل و زمین معنوی همچون آتلانتید و ورجمکرد در عالم اسطوره ها و در نهایت تصوری از ملکوت آسمانی و بارگاه کبریایی ایزدان بوده اند.
شهر به طور مجرد و فارغ از نمونه های واقعی، مکانی مقدس است حتی مکان های سنگلاخ و صحاری نا مسکون برای گذشتگان تعابیری داشته است ( میر چا الایده مینویسد: جاه های کبیری و بیابان هایی که دیو لاخند ، زمین های ناگشته ، دریاهای ناشناسی هستند که هیچ ملاحی تا کنون یارای خطر کردن در آن را نداشته است.
شهر رومی بیانگر تصویری آسمانی در زمین بوده ومحور جهان را در بر گرفته و جهان در این شهر به چهار بخش تقسیم میشده است.
شهر مقدس بوده و به شیوه ای خاص و طی مراسمی مشخص و پیچیده پایه گذاری میشده است .
با تطهیر و تقدیس زمین شهر به وجود میآمد.
این عملیات برای تعیین حدود شهر انجام میگرفت و مهمترین قسمت این مراسم هنگامی بود که موسس شهر نخستین شیار را در زمینئ ایجاد میکرد .
میر چا الیاده مینویسد : در وحله ی نخست واقعیت محل بنا از طریق مراسم تقدیس زمین یعنی تبدیل آن به یک مرکز تضمین میشود ، سپس به اعتبار کار ساختمان به وسیله ی تجدید آیین قربانی بغانه ای که در آغاز بر گزار شده تایید و استوار میگردد .
قرار گرفتن شهر های باستانی بر روی صفحه ها ، تشخیص آن را بر سطح نمودار ها میساخت. حصار شهر را از قوای اهریمنی جدا میساخت و صفه نیز آن را به آسمان – ملکوت -نزدیکتر میکرد .
انگاره ی قدسی شهر بدون ربط آن با سرزمین معنوی و مقدس کامل نخواهد بود تقدس شهر با تقدس سر زمین ربط کامل دارد . آرمان شهر های ایرانی بر خلاف نمونه های یونانی آن نیروی خود را نه از خرد تعقل فلسفی ، که نتیجه ی غور فلسفه ی یونانی در مفاهیم اخلاق، عدالت و مدنیت بود ، بل از ادراک اسطوره ای و راز آمیز نسبت به جهان هستی اخذ کرده میشد .
به طور کلی کالبد شهر را میتوان چون کالبد انسان پنداشت، چون این دو هر دو تصویری فشرده از عالم کبیر هستند. از انجا که عالم کبیر ، جهانی نظم یافته و منظومه ای متعالی است ، عالم صغیر نیز می باید تصویری از همان نظم مثالی باشد . اعتدال مزاج های بدن و اعتدال مراتب اجتماعی در شهر همسان هستند و این حکمت اشراقی نمودی بارز دارد .