vahid mahdavi
مدیر بازنشسته
كرم ساقه خوار برنج Chilo suppressalis
(Lep.: pyralidae)
معرفي آفت
در تمام مناطق برنج كاري استان هاي گيلان، مازندران، گرگان و همچنين اصفهان وجود دارد. علائم خسارت آفت به دو صورت مي باشد: 1-اگر گياه جوان مورد حمله قرار گيرد ابتدا برگ مياني آن زرد شده و كم كم خشك مي شود كه اصطلاحاً به آن Dead heart گويند. 2-در صورتي كه حمله آفت مصادف با زمان خوشه كردن و گل دادن باشد، دانه در خوشه تشكيل نشده و منجر به خشكي خوشه مي گردد كه به آن اصطلاحاً White head گويند. مرحله اول خسارت را نسل اول آفت بوجود مي آورد. در اين مرحله با رشد ساقه هاي جانبي گياه در مقابل آفت عكس العمل نشان داده و حتي المقدور از كاهش محصول جلوگيري مي شود. در مرحله دوم خسارت گياه تقريباً در پايان مرحله رويش است و امكان ترميم خسارت از طريق رشد ساقه هاي جانبي ديگر وجود ندارد. ساقه هاي آلوده به آفت در اين موقع در اثر وزش باد شكسته و باعث خراب شدن و از بين رفتن ساقه هاي مجاور مي گردند.
علاوه بر برنج در موقع برداشت محصول و هنگامي كه ساقه هاي برنج كاملاً خشك مي شود بسياري از لاروهاي آفت از اين ساقه هاي خشك به طرف علفهاي هرز حاشيه مزرعه مهاجرت نموده و از آنها تغذيه مي نمايند.
زيست شناسي:
زمستان را به صورد لارو كامل در داخل ساقه هاي خشك برنج و يا علفهاي هرز اطراف مزرعه به سر مي برد. در شرايط مساعد وقتي كه درجه حرارت به 10 درجه سانتي گراد مي رسد لاروهاي سن آخر تبديل به سفيره مي شوند. اولين شفيره هاي حاصل از لاروهاي زمستاني در دهة اول ارديبهشت ماه مشاهده شده اند. دورة شفيرگي 10-6 روز سپس حشرات كامل خارج مي شوند. اولين پروانه هاي آفت در شرايط گيلان از حدود 20 ارديبهشت ماه ظاهر مي شوند و اوج پرواز آنها در دهة دوم خرداد صورت مي گيرد. فعاليت آنها در شب بوده و روزها در سايه و روي برگ و ساقه برنج و علفهاي هرز به استراحت مي پردازند. پروانه هاي نر و ماده 24 ساعت پس از خروج جفت گيري و حشره ماده تخمهاي خود را به صورت دسته اي روي ساقه و برگ قرار مي دهد طول دورة جنيني حدود 11-5 روز مي باشد. لاروسن اول پس از تفريخ ابتدا از پارانشيم برگ تغذيه كرده و سپس با ايجاد سوراخي از محل غلاف برگ وارد ساقه مي شود. لاروها پس از مدت 37-21 روز كه در داخل ساقه برنج تغذيه نمودند سوراخ بزرگي جهت خروج پروانه در ساقه ايجاد مي نمايند و سپس به شفيره تبديل مي شوند و هفت روز بعد پروانه هاي نسل دوم (بهاره) خارج مي گردند كه اين زمان در گيلان مصادف با اواسط تيرماه مي باشد. اگر پروانه هاي اين نسل قبل از پايان تيرماه تخم ريزي كرده باشند مي توانند نسل ديگري را در شهريور ماه بوجود آورند در غير اينصورت كليه لاروهائي كه در اوايل مرداد به بعد بوجود مي آيند پس از كامل شدن به دياپوز رفته و زمستان را بدين صورت مي گذرانند. بنابراين 3-2 نسل در سال دارند.
کنترل:
الف- کنترل زراعي پائيزه و زمستانه:
1-دو محصول برنج بايد حتي المقدور از پائين و نزديك طوقه گياه صورت گيرد تا هر چه ممكن است لارو كمتري در مزرعه باقي بماند.
2-خوشه هاي بريده شده را به مدت چند روزي روي زمين در همان مزرعه نگه دارند تا خشك شده و سپس با خرمن كوبهايي كه كلش را كاملاً خرد مي كنند به صورت كاه گندم در آورند تا هر چه لارو در داخل ساقه مانده له شده و از بين برود.
3-كاه و كلش باقي مانده در مزرعه را با دقت كامل بسوزانند چون محل زمستان گذراني حشره است. در اين رابطه كشت دوباره مزارع برنج با شبدر برسيم مفيد گزارش شده است.
4-زمين شخم زده را با آب تخت نمايند، اين عمل مدتها براز زارعين در زمستان اجباري بود ولي اخيراً پافشاري نمي شود.
5-علفهاي هرز حاشيه مزارع قبل از شال تسبيح، ني، اويار سلام. قياق، سوروف، خرواش، بندواش، قميش و… را كه پناهگاه لارو در زمستان مي باشند كنده و بسوزانند.
6-از خزانه هاي برنج همه روزه بازديد كرده تا چنانچه پروانه تخم ريزي كرده باشند برگهاي آلوده را چيده و از بين ببرند.
7-جلوگيري از انتقال نشاء هاي آلوده به زمين اصلي و همچنين رعايت تناوب زراعي.
ب- رعايت مقررات قرنطينه داخلي، خودداري از حمل و نقل كاه و كلش و نشاء از مناطق آلوده به مناطق غير آلوده.
ج- كشت واريته هاي مقاوم به كرم ساقه خوار، در كشور ما واريتة چنپا در مقايسه با آمل ها، خيلي كمتر از اين آفت صدمه مي بيند. اصولاً واريته هاي دیررَس مانند آمل بيشتر خسارت مي بينند.
د-دشمنان طبيعي:
1-زنبور پرازيتوئيد تخم از خانوادة Trichogrammatidae:
*
Trichogramma maidis
*
Trichogramma pintoi
*
Trichogramma rhenana
امروزه زنبورهاي پارازيتوئيد تخم از جنس تريكوگراما را روز ميزبانهاي واسط نظير تخم پروانه بيد آرد و تخم پروانه بيد غلات در انسكتاريم ها پرورش داده و به تعداد زياد بر عليه تخم ساقه خوار برنج رها مي كنند.
2- زنبور پارازيتوئيد لارو Apanteles از خانواده Braconidae.
3- قارچ Beauveria bassiana روي لاروها و شفيره هاي آفت فعاليت مي نمايد.
4- سن Andrallus spinidens نيز بطور طبيعي از لاروهاي كرم ساقه خوار و برگخوار برنج تغذيه مي نمايد
مبارزه شیمیایی :
1- لیندین WP25% و50 گرم در 100 متر مربع(خزانه) ، فقط 1 نوبت
2- دیازینون G 10%و،15 کیلوگرم در هکتار
3-دیازینون G 5% و 30 کیلوگرم در هکتار
4- کارتاپ G 4% و 30 کیلوگرم در هکتار
5- فیپرونیل G 0.2%و 20 کیلوگرم در هکتار
6- فنیتریتیون EC50%و1.5 لیتر در هکتار
7- دیازینون EC60%و 1 لیتر در هکتار
(Lep.: pyralidae)
معرفي آفت
در تمام مناطق برنج كاري استان هاي گيلان، مازندران، گرگان و همچنين اصفهان وجود دارد. علائم خسارت آفت به دو صورت مي باشد: 1-اگر گياه جوان مورد حمله قرار گيرد ابتدا برگ مياني آن زرد شده و كم كم خشك مي شود كه اصطلاحاً به آن Dead heart گويند. 2-در صورتي كه حمله آفت مصادف با زمان خوشه كردن و گل دادن باشد، دانه در خوشه تشكيل نشده و منجر به خشكي خوشه مي گردد كه به آن اصطلاحاً White head گويند. مرحله اول خسارت را نسل اول آفت بوجود مي آورد. در اين مرحله با رشد ساقه هاي جانبي گياه در مقابل آفت عكس العمل نشان داده و حتي المقدور از كاهش محصول جلوگيري مي شود. در مرحله دوم خسارت گياه تقريباً در پايان مرحله رويش است و امكان ترميم خسارت از طريق رشد ساقه هاي جانبي ديگر وجود ندارد. ساقه هاي آلوده به آفت در اين موقع در اثر وزش باد شكسته و باعث خراب شدن و از بين رفتن ساقه هاي مجاور مي گردند.
علاوه بر برنج در موقع برداشت محصول و هنگامي كه ساقه هاي برنج كاملاً خشك مي شود بسياري از لاروهاي آفت از اين ساقه هاي خشك به طرف علفهاي هرز حاشيه مزرعه مهاجرت نموده و از آنها تغذيه مي نمايند.
زيست شناسي:
زمستان را به صورد لارو كامل در داخل ساقه هاي خشك برنج و يا علفهاي هرز اطراف مزرعه به سر مي برد. در شرايط مساعد وقتي كه درجه حرارت به 10 درجه سانتي گراد مي رسد لاروهاي سن آخر تبديل به سفيره مي شوند. اولين شفيره هاي حاصل از لاروهاي زمستاني در دهة اول ارديبهشت ماه مشاهده شده اند. دورة شفيرگي 10-6 روز سپس حشرات كامل خارج مي شوند. اولين پروانه هاي آفت در شرايط گيلان از حدود 20 ارديبهشت ماه ظاهر مي شوند و اوج پرواز آنها در دهة دوم خرداد صورت مي گيرد. فعاليت آنها در شب بوده و روزها در سايه و روي برگ و ساقه برنج و علفهاي هرز به استراحت مي پردازند. پروانه هاي نر و ماده 24 ساعت پس از خروج جفت گيري و حشره ماده تخمهاي خود را به صورت دسته اي روي ساقه و برگ قرار مي دهد طول دورة جنيني حدود 11-5 روز مي باشد. لاروسن اول پس از تفريخ ابتدا از پارانشيم برگ تغذيه كرده و سپس با ايجاد سوراخي از محل غلاف برگ وارد ساقه مي شود. لاروها پس از مدت 37-21 روز كه در داخل ساقه برنج تغذيه نمودند سوراخ بزرگي جهت خروج پروانه در ساقه ايجاد مي نمايند و سپس به شفيره تبديل مي شوند و هفت روز بعد پروانه هاي نسل دوم (بهاره) خارج مي گردند كه اين زمان در گيلان مصادف با اواسط تيرماه مي باشد. اگر پروانه هاي اين نسل قبل از پايان تيرماه تخم ريزي كرده باشند مي توانند نسل ديگري را در شهريور ماه بوجود آورند در غير اينصورت كليه لاروهائي كه در اوايل مرداد به بعد بوجود مي آيند پس از كامل شدن به دياپوز رفته و زمستان را بدين صورت مي گذرانند. بنابراين 3-2 نسل در سال دارند.
کنترل:
الف- کنترل زراعي پائيزه و زمستانه:
1-دو محصول برنج بايد حتي المقدور از پائين و نزديك طوقه گياه صورت گيرد تا هر چه ممكن است لارو كمتري در مزرعه باقي بماند.
2-خوشه هاي بريده شده را به مدت چند روزي روي زمين در همان مزرعه نگه دارند تا خشك شده و سپس با خرمن كوبهايي كه كلش را كاملاً خرد مي كنند به صورت كاه گندم در آورند تا هر چه لارو در داخل ساقه مانده له شده و از بين برود.
3-كاه و كلش باقي مانده در مزرعه را با دقت كامل بسوزانند چون محل زمستان گذراني حشره است. در اين رابطه كشت دوباره مزارع برنج با شبدر برسيم مفيد گزارش شده است.
4-زمين شخم زده را با آب تخت نمايند، اين عمل مدتها براز زارعين در زمستان اجباري بود ولي اخيراً پافشاري نمي شود.
5-علفهاي هرز حاشيه مزارع قبل از شال تسبيح، ني، اويار سلام. قياق، سوروف، خرواش، بندواش، قميش و… را كه پناهگاه لارو در زمستان مي باشند كنده و بسوزانند.
6-از خزانه هاي برنج همه روزه بازديد كرده تا چنانچه پروانه تخم ريزي كرده باشند برگهاي آلوده را چيده و از بين ببرند.
7-جلوگيري از انتقال نشاء هاي آلوده به زمين اصلي و همچنين رعايت تناوب زراعي.
ب- رعايت مقررات قرنطينه داخلي، خودداري از حمل و نقل كاه و كلش و نشاء از مناطق آلوده به مناطق غير آلوده.
ج- كشت واريته هاي مقاوم به كرم ساقه خوار، در كشور ما واريتة چنپا در مقايسه با آمل ها، خيلي كمتر از اين آفت صدمه مي بيند. اصولاً واريته هاي دیررَس مانند آمل بيشتر خسارت مي بينند.
د-دشمنان طبيعي:
1-زنبور پرازيتوئيد تخم از خانوادة Trichogrammatidae:
*
Trichogramma maidis
*
Trichogramma pintoi
*
Trichogramma rhenana
امروزه زنبورهاي پارازيتوئيد تخم از جنس تريكوگراما را روز ميزبانهاي واسط نظير تخم پروانه بيد آرد و تخم پروانه بيد غلات در انسكتاريم ها پرورش داده و به تعداد زياد بر عليه تخم ساقه خوار برنج رها مي كنند.
2- زنبور پارازيتوئيد لارو Apanteles از خانواده Braconidae.
3- قارچ Beauveria bassiana روي لاروها و شفيره هاي آفت فعاليت مي نمايد.
4- سن Andrallus spinidens نيز بطور طبيعي از لاروهاي كرم ساقه خوار و برگخوار برنج تغذيه مي نمايد
مبارزه شیمیایی :
1- لیندین WP25% و50 گرم در 100 متر مربع(خزانه) ، فقط 1 نوبت
2- دیازینون G 10%و،15 کیلوگرم در هکتار
3-دیازینون G 5% و 30 کیلوگرم در هکتار
4- کارتاپ G 4% و 30 کیلوگرم در هکتار
5- فیپرونیل G 0.2%و 20 کیلوگرم در هکتار
6- فنیتریتیون EC50%و1.5 لیتر در هکتار
7- دیازینون EC60%و 1 لیتر در هکتار
