سورگوم

[MehD1979]

سورگوم
سورگوم زراعی با نام علمی Moench (L) Sorghum bicolorگیاهی از خانواده غلات است که در ایران ذرت خوشه‌ای نامیده می‌شد.با توجه به شباهت ظاهری این گیاه با ذرت و ارزن که باعث شده‌است، آمار سطح کشت این گیاهان با هم مخلوط شود، برای تمایز آن از اسم سورگوم که یک اسم جهانی برای این گیاه است استفاده می‌شود.
سورگوم از نظر اهمیت در بین غلات در دنیا بعد از گندم، برنج، ذرت و جو در مقام پنجم قرار دارد.
آمار سطح زیر کشت سورگوم در ایران در سال ۱۳۶۵ فقط شش هکتار گزارش شده که در سال ۱۳۸۲ به حدود ۴۰ هزار هکتار افزایش یافته.
توده‌های زراعی بومی سورگوم در ایران در مناطق جنوب خراسان، سیستان، کرمان، اصفهان، یزد، گیلان، مازندران و بنادر جنوبی بطور پراکنده وجود دارد.
سورگوم با شرایط آب و هوایی ایران بخصوص مناطق گرم و خشک و معتدل آن سازگاری خوبی دارد. این گیاه در مقایسه با ذرت دارای سیستم ریشه‌ای افشان خیلی وسیع است که در حجم زیادی از خاک نفوذ کرده و رطوبت بیشتری جذب می‌کند. این گیاه برای رشد و نمو نسبت به سایرغلات به آب کمتری نیاز دارد. چنان که آزمایشات نشان داده‌است که سورگوم برای تولید یک کیلوگرم ماده خشک به ۳۳۲ لیتر آب نیاز دارد در صورتی که این نیاز آبی برای ذرت ۳۶۸ لیتر، جو ۴۳۴ لیتر و گندم ۵۱۴ لیتر است. رشد سورگوم در دوره خشک در مواجه با کم آبی متوقف می‌شود و با شروع بارندگی یا آبیاری، دوباره شروع می‌شود. این گیاه رطوبت بیش از حد را نیز بهتر از سایر غلات منهای برنج تحمل می‌کند. در مقایسه با ذرت که درصورت زیادی آب در پای بوته از بین می‌رود، سورگوم در چنین شرایطی، به رشد خود ادامه می‌دهد. سورگوم تحمل خوبی نسبت به شوری آب و خاک، خشکی و مسمومیت آلومینیوم دارد.
موارد مصرف سورگوم
موارد مصرف دانه سورگوم به موازات مصارف ذرت و جو است، از آن به عنوان غذای انسان و تهیه خوراک برای دام و طیور و همچنین در صنایع نشاسته و الکل سازی استفاده می‌شود. ترکیبات شیمیایی دانه سورگوم بسته به ارقام مختلف، متفاوت است. میزان پروتئین آنها از ۸ تا ۱۶ درصد تغییر می‌کند و ارقام تجارتی دارای ۱۰ تا ۱۳ درصد پروتئین است مقادیر لیزین، میتونین، فیبر خام، خاکستر و فسفر سورگوم به طور متوسط مشابه ذرت است.
سورگوم دانه‌ای در کشورهای پیشرفته به عنوان خوراک دام و طیور مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دانه‌ها دارای ماده‌ها به نام تانن هستند که کمتر از دو درصد آن یک عامل مثبت در تغذیه به حساب می‌آید. میزان تانن ارقام موجود در کشور کمتر از یک درصد و در ارقام اصلاح شده در ایران کمتر از ۵/۰ درصد است . امروزه تانن در تغذیه نشخوارکنندگان باعث جذب بیشتر پروتئین و نشاسته خوراک دام می‌شود و به عنوان یک آنتی اکسیدان و آنتی بیوتیک طبیعی عمل می‌کند و ضمن پیشگیری از عارضه اسیدوز باعث افزایش تولید شیر، درصد چربی، پروتئین و لاکتوز شیر می‌شود. زمانی که ۵۰ درصد خوراک طیور از سورگوم دانه‌ای تشکیل شده باشد در مرغهای گوشتی باعث بهبود صفات کیفی نظیر کاهش چربی محوطه بطنی و افزایش کیفیت گوشت می‌شود. عملکرد سورگوم دانه‌ای بسته به ارقام مختلف، حاصلخیزی خاک، شرایط آب و هوایی از ۱۱-۲ تن در هکتار متغیر است و عملکرد ارقام اصلاح شده در ایران ۱۱- ۵ تن در هکتار است.
زمانی که دانه سورگوم می‌رسد و آماده برداشت می‌شود ساقه و برگ این گیاه هنوز سبز و آبدار است که با توجه به کمبود علوفه در ایران از آنها می‌توان به عنوان علوفه استفاده کرد. البته در کشورهای پیشرفته این بقایا را با ماشین آلات خرد کرده و به خاک بر می‌گردانند که ضمن افزایش کیفیت خاک از فرسایش بادی و آبی نیز جلوگیری به عمل می‌آورند.
سورگوم علوفه‌ای چنانچه از نام آن بر می‌آید برای مصرف علوفه به صورت سیلو، چرای مستقیم و یا برداشت به صورت علوفه تر و یا خشک برای مصرف در خارج مزرعه مورد استفاده قرار می‌گیرد. واریته‌های با ظرفیت تولید بالا در شرایط آب و هوایی مناسب در ایران در ۳-۲ چین ۱۰۰ تا ۱۵۰ تن در هکتار علوفه تر تولید می‌کنند که ۲۵-۲۰ درصد آن ماده خشک است. میزان پروتئین سورگوم علوفه‌ای بسته به ارقام مختلف متفاوت است و از ۹ تا ۱۸ درصد تغییر می‌کند. سورگوم علفی دارای ساقه‌های نازک است که منهای سیلو کردن سایر موارد مصرف سورگوم علوفه‌ای را داراست.
در ساقه اکثرسورگومها مقداری قند وجود دارد و میزان قند در ساقه سورگوم شیرین بیشتر از سایر سورگومهاست این موضوع از سالیان دراز به اثبات رسیده‌است اما به صورت کریستال در آوردن قند آن، هنوز مشکلات زیادی دارد که محققان درباره آن تحقیق می‌کند. اما از شیره آن می‌توان به صورت شربت در کمپوت سازی، نوشابه سازی، داروسازی و سایر صنایع استفاده کرد. مزیت این شربت در کمپوت سازی در این است که چون به راحتی کریستالیزه نمی‌شود بنابراین شکرک نمی‌زند. کشت و کار سورگوم شیرین در مقایسه با نیشکر و چغندر قند خیلی راحت و کم هزینه ، ولی استحصال قند از آن در مقایسه با آنها خیلی پرهزینه‌است. بنابراین هنوز کشت آن به عنوان تولید قند مقرون به صرفه نیست و نیاز به تحقیقات بیشتری دارد ولی سورگوم شیرین به علت وجود قند بیشتر در ساقه آن، برای سیلو کردن چه به صورت خالص و یا مخلوط با سایر گیاهانی که تخمیر در سیلو آنها با مشکلات مواجه‌است از اهمیت بالائی برخوردار است.

 

[MehD1979]

[FONT=&quot]ذرت خوشه اي يا سورگوم [/FONT]Sorghum​

[FONT=&quot]پنجمين غله مهم دنيا مي باشد و مهمترين كشور هاي توليد كننده هند، چين و روسيه هستند. خاستگاه سورگوم قاره افريقا است و از دانه هاي ان جهت تغذيه استفاده مي شود و 3 هزار سال قبل از ميلاد كشت مي شده است. قدرت تحمل سورگوم به گرما بيشتر از ساير غلات است و به همين دليل به ان شتر گياهان زراعي مي گويند و معمولا در مناطق گرم و خشك قابل كشت است. [/FONT]

[FONT=&quot]

[/FONT]​

[FONT=&quot]قياق[/FONT][FONT=&quot] ( جانسون گراس ): از خويشاوندان نزديك سورگوم است و يك گياه خزنده بوده و سيله ريزم خزنده خود تاكثير پيدا مي كند و در بعضي جاها به عنوان علف هرز به حساب مي ايد. [/FONT] [FONT=&quot]اهميت اقتصادي[/FONT][FONT=&quot] : اهميت اقتصادي سورگوم به لحاظ تغذيه انسان و حيوانات ، تهيه الكل و تهيه علوفه سبز و سيلو مي باشد. [/FONT] [FONT=&quot]انواع سورگوم[/FONT][FONT=&quot]: سورگم ها بر حسب نوع مصرف به 4 دسته تقسيم مي شوند .[/FONT] [FONT=&quot]1 [/FONT][FONT=&quot]–[/FONT][FONT=&quot] سورگوم دانه اي [/FONT]Grain Sorghum [FONT=&quot] : از دانه هاي ان به عنوان غذاي انسان، دام و طيور استفاده مي شود .[/FONT] [FONT=&quot]2 [/FONT][FONT=&quot]–[/FONT][FONT=&quot] سورگوم علوفه اي [/FONT] Grass Sorghum [FONT=&quot] : كه به نام سرگو [/FONT]sorgo [FONT=&quot] ) معرف است . داراي ساقه هاي بلند ابدار و شيرين است . سودان گراس از ارقام سورگوم علوفه است كه گياه يك ساله با ساقه هاي باريك و قدرت پنجه زني بالا است[/FONT] [FONT=&quot] 3 - سورگوم شيرين يا قندي [/FONT]Sweet Sorghum [FONT=&quot] : ساقه هاي بلند اين گياه حاوي مواد قندي است . از شيرابه ساقه قند مايع توليد مي شود. عملكرد ان بيشتر از سورگوم دانه اي است لذا براي توليد علوفه سبز و سيلوي كشت مي شود.[/FONT] [FONT=&quot] 4 - سورگوم جارويي [/FONT]broom sorghum [FONT=&quot] : به دليل انشعابات زياد و طويل و خوشه برجسته به عنوان جاروب استفاده مي شود.[/FONT] [FONT=&quot]5 - سورگوم مومي [/FONT] waxy sorghum [FONT=&quot] : اندوسپرم اين گياه داري موم است كه براي ساختن چسب به كار مي رود.[/FONT] [FONT=&quot]طبقه بندي ژنتيكي سورگوم[/FONT][FONT=&quot]: [/FONT] [FONT=&quot]از نظر تعداد كروموزم به سه دسته تقسيم مي شوند سورگوم هاي ورسي كالر [/FONT]S.versi color [FONT=&quot] كه[/FONT]2n=10 [FONT=&quot] بوده گياه يك ساله وحشي و در افريگا يافت مي شود و سورگوم بي كالر [/FONT]bicolor [FONT=&quot] كه [/FONT] 2n=20[FONT=&quot]و ديپلوئيد و همان سورگوم معمولي مي باشد كه سودان گراس نيز جزء اين گروه است و در نهایت سورگوم هاي [/FONT]S.halopense[FONT=&quot] : كه [/FONT]2n=40[FONT=&quot] و تتراپلوئيد چند ساله هستند مانند جانسون گرا ( قياق .[/FONT] [FONT=&quot]سورگوم گياهي است خود گشن كه درصد دگر گشني ان نزديك به 5 درصد است كه در سودان گراس اين درصدبيشتر از همه اس . در خوشه سورگوم ممكن است تا 4000 بذر تشكيل شود كه وزن هزار دانه ان 16 تا 40 گرم مي باش . دانه ان گرد و كروي به رنگ قهواي متمايل به قرمز مي باشد . استفاده مستقيم دام از علوفه تازه سورگوم ممكن است باعث مسموميت دام شود زيرا در برگهاي سورگوم جوان ماده گلوكوزيدي به نام [/FONT]Dhurin[FONT=&quot] وجود دارد كه سمي است وقتي كه به پروسيك اسيد تبديل مي شود باعث مسموميت دام مي شود . براي كم شدن خطر مسموميت دام نبايستي از علوفه تازه استفاده كرد وقتي ارتفاع ساقه سورگوم از 50 سانتي متر به طرف 100 سانتي متر حركت مي كند ميزان اين ماده سمي كاهش پيدا مي كن . همچنين در سيلو نيز از بين مي رود . [/FONT] [FONT=&quot]زراعت سورگوم[/FONT][FONT=&quot]: [/FONT] [FONT=&quot]سورگوم گياه چهار كربنه اي است كه روز كوتاه مي باشد و در مناطق گرمسيري رشد خوبي دارد در بين انها سورگوم جارويي به طول روز حساسيت ندارد و داراي پنجه زني زيادي است. حداقل دما براي كاشت ان 15 درجه سانتي گراد مي باشد به طور معمول حداكثر 3 هفته پس از ذرت كاشته مي شود بهترين درجه حرارت رشد 25 تا 37 درجه سانتي گراد است و تحمل به گرما در ان بيش از ذرت است . به لحاظ اين كه بذر درشت نمي باشد در خاك هاي مرطوب در عمق 2.5 و در خاك هاي خشك در 5 سانتي متري كاشته مي شود. قدرت رويش و سبز شدن برگ هاي سورگوم كمتر از ذرت است لذا به سله حساس است. تراكم بوته در كشت عادي 200 هزاز بوته در هكتار و در كشت ديم 100 هزار بوته مي باشد. ميزان بذر مصرفي در هكتار و در ديم 100 هزار بوته مي باشد . ميزان بذر مصرفي در هكتار براي سورگوم دانه اي 10 تا 12 كيلو گرم در هكتار مي باشد . در داشت بايستي در مراحل اوليه رشد با علف هاي هزر مقابله كرد. چون در اين مرحله سورگوم اسيب پذير است . كاشت به صورت رديفي و فاصله رديف ها بين 60 تا 100 سانتي متر مي باشد. معمولا سورگوم در مناطق خشك كاشته مي شود. واكنش چنداني به كود نشان نمي دهد. در صورت وجود رطوبت استفاده از كود عملكرد را بالا مي برد. سورگوم معمولا به لحاظ دوره رشد كوتاه گباهي است كه زود مزرعه را خالي مي كند . بهترين زمان برداشت زماني است كه رطوبت ان به 14 % مي رسد . عملكرد دانه در شرايط مناسب 5 تن در هكتار است . عماكرد علوفه اي ان تا 8 تن در هكتار مي رسد پس از برداشت سورگوم دانه اي ، چنانچه شرايط رشد فراهم باشد امكان برداشت بعدي نيز در همان زمين نيز وجود دارد يعني گياه وا رويش مي كند( راتون ). دانه سورگوم داراي 78 درصد قند، 12 درصد پروتئين، 3.9 درصد چربي ، 1.6 درصد مواد معدني است كه در مقايسه با ذرت، پروتئين ان زياد ولي چربي ان كم است. در مناطقي كه بارندگي سالانه كمتر از 300 ميلي متر است سورگوم به صورت يك سال در ميان با گندم و جو در تناوب قرار مي گيرد . [/FONT]

 

[MehD1979]

 

[MehD1979]

تصاویری از گیاه ومزارع سورگوم///

تصاویری از گیاه ومزارع سورگوم///

 

[آیورودا]

اکسیدان سبوس سورگوم از انار بیشتر است



گروه: سلامت و طبیعت

محققان اعلام کردند موفق به اتخاب واریته هایی از سورگوم شده اند که آنتی­اکسیدان آنها از انار و تمشک بالاتر است.

به گزارش ایانا و به نقل از ساینس دیلی (Science Daily)، محققان دانشگاه جورجیا ترکیبات پلی فنلی را که معمولا در گیاهان پدید می آیند و به مقابله با آفات و بیماریها کمک می کنند، اندازه گرفتند و متوجه شدند واریته های Black و Sumac سورگوم، میزان بسیار زیادی آنتی اکسیدان دارند.
دیان هارتل (Diane Hartle) استادیار دانشکده داروسازی این دانشگاه گفت: چون اکثر بیماریهای مزمن در انسان با تنش اکسیداتیو بالا و التهاب مزمن مرتبط است، به کمک یک عنصر غذایی مانند سبوس سورگوم به طور بالقوه می توان کیفیت مواد غذایی و سلامت آنها را بالا برد.
هارتل و همکارانش متوجه شدند سطح ترکیبات پلی فنلی در واریته­های غنی از تانن سورگوم بین 23 و 62 میلیگرم بر گرم است. در مقام مقایسه، تمشک حاوی تقریبا پنج و افشره انار حاوی دو تا سه میلیگرم ترکیبات پلی فنلی است.
آمریکا بزرگترین تولیدکننده سورگوم در جهان است. اما اکثر واریته های زیر کشت دارای تانن ناچیزی هستند و به تغذیه دامها و طیور یا تولید اتانول و سوخت زیستی اختصاص میابند.
دکتر هارتل گفت: سورگوم غنی از تانن ارزش اقتصادی زیادی دارد. زیرا هزینه آن از تمشک و میوه های مشابه برای تولید ترکیبات گیاهی کمتر است.
فرآورده­های سبوس سورگوم غنی از تانن تا زمان انجام این تحقیق در مواد غذایی سوپرمارکتها در دسترس نبود. محققان امیدوارند علاقه به این فرآورده ها را برای استفاده در نوشیدنیها و افزودنیهای غذایی برانگیزند. زیرا عصاره سبوس سورگوم را می­توان به انواع غذاها و نوشیدنیها به صورت مایع تغلیظ شده یا پودر خشک اضافه کرد. با این کار در واقع محصولاتی پر خاصیت و ارزان قیمت در دسترس عموم قرار می گیرد.
محققان، عصاره فوق را به افشره سیب اضافه کردند تا جایگزین ارزان قیمتی برای آب میوه انار تهیه کنند.
دکتر هارتل گفت: سورگوم غنی از تانن داری آنتی اکسیدان بالاتری از گندم، برنج و چاودار است که ترکیبات فنلی چندانی ندارند. با استفاده از سورگوم می توان محصولات با کیفیتی مانند آرد تصفیه شده نیز تهیه کرد.
سبوس سورگوم نه تنها حاوی فیبر است که دارای خواص دارویی است. چون انواع ترکیبات شیمیایی گیاهی را به بدن ما می رساند

 

[آیورودا]

سورگوم :



یکی از عمده ترین مشکلات تولید پروتئین ومحصولات دامی در کشور ، کمبود علوفه و خوراک کافی جهت تغذیه دامهاست . سورگوم علوفه ای (Sorghum bicolor (L.) monch) یکی از مهمترین گیاهان علوفه ای مناطق خشک ونیمه خشک دنیاست که به علت سازگاری با شرایط گرم وخشک و بالا بودن کار آیی مصرف آب می تواند در برخی مناطق که با کمبود آب مواجه هستند تولید خوبی داشته باشد .امروزه علاوه برارقام بومی متداول ، کشتارقام هیبرید پرمحصول سورگوم نیز در ایران روبه افزایش است *.

سورگوم یکی ازگیاهان علوفه ای تیره گرامینه است که در بسیاری ز مناطق خشک جهان برای تامین علوفه سبز، خشک ، سیلویی و حتی چرای مستقیم داممورد توجه قرار می گیرد . سورگوم با دارا بودن خصوصیاتی از جمله قدرت پنجه زدن زیاد ، رشد سریع ، عملکرد بالا و ارزش غذایی نسبتا" خوب از اهمیت زیادی برخوردار است . به دلیل قرار گرفتن اینگیاه در گروه گیاهان چهار کربنه از پتانسیل فتوسنتزی بالایی برخوردار بوده و راندمان مصرف آب و نیتروژن آن بالا می باشد .*در گذشته عموما" سورگوم در مناطقی کشت می شد که برای کشت ذرت مساعد نبود ، لیکن امروزه با پیدایش سورگوم هیبرید ، این گیاه حتی در شرایط مساعد و فاریاب با ذرت رقابت می کند * سورگوم با تنوع بسیار وسیع وخصوصیاتی جالب توجهی که در رابطه با تحمل گرما وخشکی دارد ، تقریبا" در مناطقی از کره خاکی که بین 40 درجه شمالی و جنوبی واقع شده اند ، کشت می گردد * از آنجائیکه به علت کمبود مواد علوفه ای در داخل همه ساله مقادیر متنابهی علوفه از منابع خارجی تامین می گردد . لذا ترویج و توسعه کشت سورگوم و استفاده از ارقام بذور هیبرید اصلاح شده پر محصول وبنابراین قرار دادن آن در الگوی زراعی می تواند عامل مهمی در تامین قسمتی از نیاز مصارف علوفه ای کشور باشد .*

​