تاریخچه چاپ در ايران
تاریخچه چاپ در ايران
نخستين چاپخانه در ايران توسط ارامنه در اصفهان در عهد شاه عباس دوم صفوى گشوده شد که اکنون نمونههاي فراوان چاپي آن در موزه ارامنه ايران در کليساي وانگ اصفهان قرار دارد. بر اساس مدارک موجود، نخستين کتابي که در ايران چاپ شده، زبور داوود است که در 1638 به زبان و خط ارمني به چاپ رسيده است.
طبق مدارک تاريخي در زمان نادر شاه افشار جزوههايي به زبان لاتين و عربي چاپ و منتشر ميشده است. تحول بزرگ در فن چاپ و انتشار محصولات چاپي، اعم از کتاب، روزنامه و ...، از دوره جنگ ايران و روسيه آغاز شد. به اين ترتيب که عباس ميرزا قاجار عدهاي را مامور فراگيري فن چاپ و به راه انداختن نخستين چاپخانه در تبريز کرد. دومين چاپخانه که به ايران وارد شد چاپخانه سنگي بود که آن نيز در تبريز داير شد. پس از تأسيس مدرسه دارالفنون سير چاپ در ايران دگرگون شد. نياز به انتشار کتابهاي درسي، سبب شد که در اين مدرسه کارگاه چاپ آثار استادان دارالفنون، منابع درسي دانش آموزان و نيز پارهاي کتابهاي ديگر تأسيس شود و چاپخانهاي دولتي، که تحت عناوين مختلف فعاليت ميکرد، به چاپ کتاب و روزنامه ميپرداخت، تأسيس شد.
در سالهاي 1307، 1310 و 1317 براي چاپ و نشر کتابهاي درسي در سراسر کشور و به شيوهاي نو اقدام شد. تأسيس دانشگاه تهران و نهادهاي جديد آموزشي در اين عصر، همراه با دولت و ارتشِ رو به گسترش، نياز به چاپ برخي مطالب را در مقياسي وسيعتر فراهم آورد. تأسيس چندين چاپخانه دولتي و وابسته به دولت، حاصل نياز دولت به تأمين احتياجات خود در زمينه چاپ به طور مستقل بود. چاپخانه روزنامه اطلاعات هم که پيش از 1320 چاپخانه بزرگي بود، مجهزتر گرديد. در دهه 1330، دستگاههاي دورنگ و چهاررنگ جديد به ايران وارد شد و تحولي فني در چاپ به بار آورد.
در دهه 1340، آموزش چاپ در ايران به شيوه استاد ـ شاگردي و از طريق چاپخانهها انتقال مييافت. در 1344، رشته چاپ در هنرستان فني تا مقطع ديپلم فني داير شد. از 1345 به بعد، هر سال چند تن براي فراگرفتن فنون جديد چاپ به اتريش اعزام ميشدند. چاپ در ايران از 1357 به اين سو به طور کلي بر اثر چند عامل رو به رشد نهاده است: افزايش عناوين کتاب و نشريه، گسترش آموزش چاپ، انتشار نشريههاي تخصصي در اين زمينه، گسترش و تقويت صنف چاپ و صنفهاي وابسته، ورود تجهيزات و فنون جديد چاپ، به ويژه رايانهها، توسعه دانشگاهها، افزايش جمعيت و نظاير اين ها.
در سال 1371 روش چاپ رنگي در مطبوعات به کار گرفته شد. روزنامه همشهري نخستين روزنامه رنگي ايران است. چاپ تمبر، اوراق بهادار، اسناد، بليت اتوبوسهاي شهري، برگههاي عوارض و نظاير اينها در چاپخانههايدولتي و تحت مقررات خاصي انجام ميگيرد. چاپخانه ويژه چاپ اسکناس در 1361 تأسيس و سال بعد به بهرهبرداري رسيد و از 1367 اسکناس کشور کلاً در اين چاپخانه چاپ شده با تصويب شوراى عالى انقلاب فرهنگى روز 11 شهريور به عنوان روز صنعتچاپ نامگذارى شده است.