بررسي تاثير تاريخ كاشت و خاكپوش هاي پلي اتيلن در ميزان آلودگي به مينوز سبزي و صيفي در كشت خيار

[آیورودا]

چکيده مگس مينوز سبزى و صيفى Liriomyza sativae Blanchard در سالهاى اخير با گسترش دامنه پراکنش خود به آفت مهم سبزيجات و گياهان زينتى در اکثر نقاط جهان تبديل شده است. کنترل شيميائى اين آفت به خاطر فعاليت لاروها درون برگ، رشد و نمو سريع، بارورى بالا، تحرک زياد حشرات بالغ، دوره نسبتاً طولانى شفيره در خاک، با دشوارى خاصى همراه است و توجه به روشهاى ديگر کنترل آفت ضرورى مى‌باشد. کشت تونلى و همچنين استفاده از خاکپوش‌هاى پلى اتيلن در سالهاى اخير در توليد انواع سبزيجات رواج يافته است. به منظور بررسى تاثير استفاده از خاکپوش‌هاى پلى اتيلن در تاريخ‌هاى مختلف کاشت بر ميزان آلودگى به مگس منيوز سبزى و صيفى آزمايشى در قالب کرتهاى خرد شده با چهار تکرار در ايستگاه تحقيقات کشاورزى کبوترآباد اجرا گرديد. تاريخ کاشت در 4 سطح ( 15 بهمن، 30 بهمن، 15 اسفند و 30 اسفند) به عنوان فاکتور اصلى و پوشش خاک در 3 سطح (‌ نيم تونل با مالچ مشکى، نيم تونل با مالچ شفاف و نيم تونل بدون مالچ) به عنوان فاکتور فرعى بکار برده شدند. جهت تعيين درصد آلودگى در هر کرت 5 بوته به طور تصادفى انتخاب و کل برگهاى هر بوته بررسى گرديده و برگهاى حاوى لارو مينوز به عنوان آلوده شمارش و ثبت گرديد. سپس ميانگين درصد آلودگى براى هر کرت محاسبه گرديد. پس از تجزيه واريانس، ميانگين‌ها با استفاده از آزمون دانکن مقايسه گرديد. نتايج نشان داد که بين تاريخ‌هاى مختلف کاشت و همچنين بين انواع مختلف خاکپوش اختلاف معنى دارى وجود ندارد. با اين حال حداقل و حداکثر ميزان آلودگى آفت به ترتيب مربوط به تاريخ‌هاى کشت اول (15 بهمن) و سوم (15 اسفند) بود و خاکپوش مشکى بيشترين درصد آلودگى را داشت. بنابراين به نظر مى رسد در اين شيوه کاشت انتخاب تاريخ‌هاى کاشت زودتر مى‌تواند به کاهش آلودگى بوته‌هاى خيار به آفت منيوز سبزى و صيفى منجر شود. نتايج حاصل از اين تحقيق با نتايج بعضى از محققين درخصوص عدم تاثير انواع مختلف خاکپوش پلى اتيلن بر جمعيت منيوز سبزى و صيفى مطابقت دارد. مقدمه مگس مينوز سبزى و صيفى با نام علمى Liriomyza Salivae Blanchard يک آفت جدى براى تعدادى از سبزيجات و گياهان زينتى در سراسر جهان محسوب مى‌شود (12). اين گونه پلى‌فاژ و منشاء آن ناحيه نئارکتيک است، اما در سالهاى اخير دامنه انتشار آن به اکثر نقاط جهان گسترش يافته است (6). اين حشره اولين بار در سال 1379 از ايران گزارش شد و به عنوان يکى از آفات مهم مزارع گوجه‌فرنگى، خيار، ماش و لوبيا چشم‌بلبلى پاييزه در استان خوزستان معرفى گرديد (1). تغذيه لاروها از بافت مزوفيلى برگ در تراکم‌هاى بالا خسارت اصلى را ايجاد نموده و باعث کاهش عملکرد و پايين آمدن ارزش بازارى گلهاى زينتى مى‌شود (3). انتقال سه پوتى ويروس توسط اين حشره روى کرفس و هندوانه گزارش شده است (15) تا مدتها تنها روش مبارزه عليه اين آفت استفاده از حشره‌کشهاى شيميايى بود. کنترل شيميايى اين آفت به خاطر فعاليت لاروها درون برگ‌ها، رشد و نمو سريع، بارورى بالا، تحرک زياد حشرات بالغ، دوره رشد نسبتاً زياد و مرحله شفيرگى داخل خاک و توسعه سريع مقاومت به حشره‌کشها تا کنون با دشواريهاى خاصى همراه بوده است (12). اين سمپاشى‌ها معمولاً با از بين بردن پارازيتوئيدها که نقش موثرى در تنظيم جمعيت اين آفت در شرايط طبيعى به عهده‌دارند باعث طغيان مجدد آفت خواهد شد (9). تاريخ کاشت در کنار ساير عوامل زراعى مانند نوع رقم و فاصله کاشت روى ميزان آلودگى محصول به مينوز تاثير مى‌گذارد (14). به طور کلى جمعيت مينوز گونه‌هاى مختلف Liriomyza در کشت‌هاى بهاره و زمستانه محصولات کمتر از کشت‌هاى تابستانه و پاييزه مى‌باشد که اين امر احتمالاً به دليل حرارت کمتر و پارازيته شدن مينوز در اين کشت‌ها مى‌باشد (11). در مقابل گزارش شده است که کاشت لوبيا بين تاريخ‌هاى اواسط تا اواخر آبان روى جمعيت مينوز L. trifolii تاثير معنى‌دارى ندارد (2). استفاده از پلاستيک‌هاى جاذب ماوراء بنفش به عنوان پوشش تونل در کشت Muskmelon باعث محافظت محصول از حشرات آفات مختلف از جمله مينوز گوجه‌فرنگى Liriomyza bryoniae گرديده است (5). استفاده از مالچ‌هاى پى‌اتيلن شفاف باعث کاهش جمعيت شته‌ها و سفيدبالک‌ها گرديد، اما روى آلودگى به مگس مينوز تاثيرى نداشت (10). مالچ آلومينيومى با حالت مختلف (نوار آلومينيوم يا کاملا رنگ شده) تاثيرى در جمعيت مينوز Liroroyza spp. و کنه‌هاى تارعنکبوتى Tetranychus روى فلفل در مزارع کاليفرنيا نداشت (8). جمعيت L. triofolii در مزارع گوجه‌فرنگى در کرتهايى که داراى پوشش پلى‌اتيلن بوده و به صورت دوره‌اى با آبيارى بارانى خيس مى‌شدند. نسبت به کرتهاى فاقد پوشش کمتر بوده است. علت اصلى اين امر غرق شدن شفيره‌هاى آفت روى پوشش پلاستيک ذکر شده است (7). چالفت و همکاران (4) سه نوع مالچ (پلاستيک آلومينيومى، سفيد و آبى و کاغذ قهوه‌اى) را در مزارع هندوانه امتحان کرده و دريافتند اين مالچ‌ها آلودگى به مينوز L. munda را کاهش مى‌دهند و سبب افزايش عملکرد محصول مى‌شوند. در مقابل پرايس و پو (13) گزارش کردند که جمعيت مينوز در مزارع گوجه فرنگى که به صورت مالچ يا روى پايه کشت شده باشند بيشتر مى‌باشد. مواد و روشها به منظور بررسى تاثير استفاده از خاکپوش‌هاى پلى‌اتيلن در تاريخ‌هاى مختلف کاشت روى ميزان آلودگى خيار به مينوز سبزى و صيفى در کشت تونلى آزمايشى در قالب طرح اسپليت پلات با 4 تکرار در ايستگاه تحقيقات کشاورزى کبوترآباد به اجرا در آمد. تاريخ کاشت در 4 سطح (15 بهمن، 30 بهمن، 15 اسفند و 30 اسفند) فاکتور اصلى و خاکپوش پلى‌اتيلن در سه سطح (مشکى، شفاف و بدون مالچ) فاکتور فرعى بود. پس از آماده کردن بستر کاشت و زدن مفتولهاى سيمى، کشت در نيم تونل انجام گرديد. عمليات زراعى مطابق عرف منطقه انجام گريدد. در تيمارهاى داراى مالچ، پلاستيک قبل از کاشت در کف بستر پهن گرديده و سپس کاشت انجام گرديد. جهت تعيين درصد آلودگى به مگس L. sativae درهر کرت 5 بوته به طور تصادفى انتخاب و سپس کل برگهاى هر بوته بررسى گرديده و برگهاى حاوى لارو مينوز به عنوان آلوده شمارش و ثبت گرديد. سپس ميانگين درصد آلودگى براى هر کرت محاسبه گرديد. داده‌هاى جمع‌آورى شده ابتدا با فرمول جذر (5/0+X) تبديل گريدده و سپس عمليات تجزيه واريانس انجام گرديده و ميانگين‌ها با آزمون دانکن مقايسه شد. نتيجه و بحث نتايج تجزيه واريانس و مقايسه ميانگين‌ها به ترتيب در جداول (1 و 2) ارائه شده است. همانطوريکه ملاحظه مى‌شود بين تاريخ‌هاى مختلف کاشت و همچنين انواع مختلف خاکپوش اختلاف معنى‌دار وجود ندارد. با اين حال حداقل و حداکثر ميزان آلودگى به ترتيب مربوط به تاريخ کشت اول (15 بهمن) و سوم (15 اسفند) بود. بدين ترتيب به نظر مى‌رسد انتخاب تاريخ کاشت‌هاى زودتر با کاهش آلودگى خيار در کشت نيم تونل به مگس مينوز سبزى و صيفى همراه است. از نظر مالچ، ميزان‌آلودگى در هر دو نوع خاکپوش بيشتر از تيمار بدون مالچ ودر خاکپوش سياه حداکثر بود. اين نتايج با نتايج بعضى محققين (8 و 10) در خصوص عدم تاثير معنى‌دار انواع مختلف خاکپوش‌ در جلب مينوز سبزى و صيفى مطابقت دارد. عوامل مختلف زراعى از جمله نوع رقم، فاصله کاشت و مقايسه تراکم جمعيت مينوز در کشت‌هاى بهاره و پاييزه خيار پيشنهاد مى‌شود. جدول 1- نتايج تجزيه واريانس درصد آلودگى به مينوز سبزى و صيفى منبع تغييرات درجه آزادى ميانگين مربعات درصدآلودگى بلوک 3 n.s 016/0 تاريخ کاشت 3 n.s 024/0 مالچ 2 n.s 003/0 تاريخ کاشت × مالچ 6 024/0 تاريخ کاشت × بلوک 9 0081/0 خطاى b 23 004/0 n.s : فاقد اختلاف معنى دار جدول 2- مقايسه ميانگين‌هاى درصد آلودگى به مينوز سبزى و صيفى تيمار ميانگين تاريخ کاشت 15 بهمن A 89/5 30 بهمن A 32/8 15 اسفند A 42/8 30 اسفند A 74/7 مالچ مشکى A 21/8 شفاف A 61/7 بدون مالچ A 96/6 ميانگين‌هاى داراى حروف مشترک در سطح 05/0 اختلاف معنى‌دارى ندارند. منابع مورد استفاده: 1- کلانتر هرمزى، ف.،1. صحراگرد،ر.مهاجرى، و ج. جلالى سندي. 1379. معرفى مگس مينوز سبزى و صيفى Liriomyzo sativae Blanchard (Diptera: Agromyzidae) در استان خوزستان. خلاصه مقالات چهاردهمين کنگره گياهپزشکى ايران. اصفهان. جلد اول (آفات). صفحه 251. 2 Abdalla, T.E.E. 1995. Optimizing sowing date of faba bean for grain yield and to control leaf miner Liriomyza trifolii (Burg) in New Haifa, Sudan. FABIS Newsletter. 35-36: 19-20. 3 Capinera, J.L. 2001. Vegetable leafminer, Liriomyza sativae. University of Florida, Department of Entomology and Nematology. Available at: http://creatures.ifas.ufl.edu/veg/leaf/vegetable_leafminer.htm. 4 Chalfant, R.B., Janworski, C.A., Johnson, A.W.& D.R. Summer. 1977. Reflective film mulches, millet barriers and pesticides: effects on watermelon mosaic virus, insects, nematodes, soil-borne fungi, and yield of yellow summer squash. J. Amer. Soc. Hortic. Sci. 102: 11-15. 5 Cheng, C.H. & S.C. Ho. 1997. Evaluation of the effects of ultraviolet-absorbing film on the population of insect pests and yield of muskmelon. Plant Protect. Bull. Taipei. 39: 298-304. 6 Deerning, J.C. 1992. Liriomyza sativae Blanchard (Diptera: Agromyzidae) established in the Old World. Tropical Pest Manag. 38: 218-219. 7 Keularts, J.L.W. & R.K. Lindqusit. 1989. Increase in mortality of perepupoe and pupae of Liriomyza trifolii (Diptera: Agromyzidae) by manipulation of relative humidity and substrate. Environ . Entomol. 18: 499-503. 8 Kring, J.B. & D.J. Schuster. 1992. Management of insects on pepper and tomato with UV-reflective mulches. Florida Entomol. 75: 119-129. 9 Murphy, S.T. & J. Lasalle. 1999. Balancing biological control strategies in the IPM of New World invasive Liriomyza leaf miner in field vegetable crops. Biocontrol news and information. 20: 91-104. 10 Orozco-Santos, M., Perez-Zamoca, O. & O. Lopez-Arriaga. 1995. Floating row cover and transparent mulch to reduce insect populations, virus diseases and increase yield in cantaloupe. Florida Entomol. 78: 493-501. 11 Palumbo, J.C. Mullis, C.H. & F.J. Reyes. 1994. Composition, Seasonal abundance, and parasitism of Liriomyza (Diptera: Agromyzidae) species on lettuce in Arizona. J. Econ. Entomol. 87: 1070-1077. 12 Parella, M.P. 1987. Biology of Liriomyza. Ann. Rev. Entomol. 32: 201-224. 13 Price, J.F & S.L. Poe. 1976. Response of Liriomyza (Diptera: Agromyzidae) and its parasites to stake and mulch culture of tomatoes. Florida Entomol. 59: 85-87. 14 Sohi, A.S., Mann, H.S. Singh, J., Singh, B., Dhaliwal, C.S., Balray-Singh & J. Singh. 1994. Attack of serpentine leaf miner, Liriomyza trifolii Bugerss (Agromyzidae: Diptera) on cotton in Punjab -a new record. J. Insect Sci. 7: 114. 15 Zitter, T.A. & J.H. Jasi. 1977. Transmission of three potyriruses by the leafminer Liriomyza sativae (Diptera: Agromyzidae). Plant Dis Reporter. 61: 1025-1029​